|
2.3. Nutqi to‘liq rivojlanmagan bolalarning bilish jarayonining holatini o`rganish natijalari.
Biz tadqiqot ishimizni Buxoro shahri 69- maktabgacha ta’lim tashkilotida o‘tkazdik.
Biz nutqi to`liq rivojlanmagan bolalarning idrok va xotirasini rivojlanganlik holatini o‘rgandik. Buning uchun «Kesma rasmlarni birlashtirish», «Yetishmaydigan qismlarni topish», «Nuqtalarni to‘g‘ri qo‘yish», «Juftliklarni eslab qolish», «Uzoq muddatli xotira» kabi metodikalardan foydalandik.
Tadqiqotimizda jami 10 ta nutqi to`liq rivojlanmagan bolalar ishtirok etishdi. Ulardan 6 tasi o‘g‘il, 4 tasi qiz bola.
Biz bilish faoliyatini psixologiyada qodlaniladigan metodikalar orqali tekshirdik. Tekshirish III bosqichda olib borildi.
1- Bosqichda bolalar tarbiyalanayo`lgan guruh logopedlari tarbiyachi, ota onalar
bilan suxbat olib bordik. Biz bolalarni rivojlanishini va xujjatlarini o‘rgandik.
2- Bosqichda Nutqi to`liq rivojlanmagan bolalar bilish faoliyatini turli xildagi
metodikalar asosida tekshirdik.
3- Bosqichda tekshirish natijalarini jadvallarda ifodalab kerakli tavsiyalarni berdik.
Tekshirish jarayonida shu narsa ma’lum buldiki, nutqi toiiq rivojlanmagan bolalaming deyarli barchasida psixik jarayonlaming, xususan, idrok, diqqat xotira va tasawurlarining rivojlanishida kamchiliklar mavjud ekan.
«Kesma rasmlami birlashtirish» bo‘yicha topshiriqni jami 10 ta (100%) boladan 30% (3 ta) to`liq ravishda, 60% (6 ta) yordam asosida bajardi, 10 % (1 ta) bola esa kesma rasmlami to‘g‘ri birlashtira olmadi.
«Yetishmaydigan qismlami aniqlash» da esa 10 ta (100%) boladan 50% (5 ta) topshiriqni bajara oldi, 30 %(3 ta) bola esa yo‘naltiruvchi savollardan so‘ng yetishmaydigan qismlami aniqladi. Bolalaming 20 % (2ta) ko Tnak bilan ham topshiriqni bajara olmadilar.
«Nuqtalami to‘g‘ri qo‘yish» bo‘yicha topshirigTmizni jami 10 ta (100%) boladan 30 % (3 ta) bolalar amalga oshirdilar, 40% (4 ta) bolalar esa yordam bilan bajardilar, 30 % (3 ta) bolalar esa topshiriqni qoniqarsiz darajada bajardilar.
«Juftliklami eslab qolish» bo‘yicha berilgan topshiriqni 60% (6 ta) bolalar mustaqil ravishda takrorlay oldilar, 40% (4 ta) bolalar esa ko‘mak bilan bajardilarar.
«Uzoq muddatli xotirani tekshirish» metodikasi bo‘yicha berilgan vazifalami jami bolalaming (100%) 50% (5 ta) bolalar deyarli to`liq takrorlay oldilar, qolgan 30 % (3 ta) blalaming natijalari juda past bo`ldi. Ular berilgan jami 12 ta so‘zdan bor yo‘g‘i ikkita yoki uchtasini eslay oldilar, 20 % (2 ta) bolalar esa topshiriqni bajara olmadilar.
Nutqi to‘liq rivojlanmagan bolalar bilish faoliyatini psixologik metodikalar asosida tekshirish natijalari.
Nutqi to‘liq rivojlamnagan bolalao ruhiyatini rivojlanishi nuqsoning qay darajada bo‘lishiga bog‘liq . Olimlar nutqning toiiq rivojlanmasligining klinik ko‘rinishida bolalarda kuzatiladigan serebrastenik sindromlarni ya’ni , nerv psixik toliqish, xissiy turug‘unsizlik, faol diqqat xotira funksiyalaming buzilishi ko‘rinishlarda namoyon bo`ladi.
l-jadval.
№
|
Topshiriqlar
|
Bola
soni(%)
|
to‘liq bajardi 5 ball(%)
|
Yordam
asosida
bajardi-
4ball(%)
|
vazifani bajara olmadi- 3 bail (%)
|
1
|
Kesma rasmlami birlashtirish
|
10 ta (100%)
|
30%
|
60%
|
10%
|
2
|
Yetishmaydigan qismlami aniqlash
|
IOta
(100%)
|
50%
|
30%
|
20%
|
3
|
Nuqtalami to‘g‘ri qo‘yish
|
10 ta
(100%)
|
30%
|
40%
|
30%
|
4
|
Juftliklarni eslab qolish
|
10 ta
(100%)
|
60%
|
40%
|
|
5
|
Uzoq muddatli xotirani tekshirish
|
10 ta (100%)
|
50%
|
30%
|
20%
|
Nutqi to‘liq rivojlanmagan bolalarda giperqo‘zg‘ aluvchanl ik, umumiyhissiy va harakat notinchligi belgilari ko‘rinishlari bilan va boshqa hollarda tormozlanganlik , lanjlik, passivlilik ustunligi kuzatiladi. Bolalarda harakat buzilishi sindromlarda mushaklar tonusining o‘zgarishi muvozanat va harakatlar koordinatsiyasi bo‘ziladi.
Bolalarda nutqning rivojlanmasligi tafakkur rivojlanmasligiga olib keladi, shuning bilan birga, nutqi to‘liq rivojlanmagan bolalaming markaziy nerv sistemasidagi kichik zararlanishlar ham bilish faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ulaming idroki ya’ni, 5- 6 yoshdagi bolalar bilish faoliyatlaridagi sezgi, xotira, diqqat, tafakkur va nutqning rivojlanmasligi yoki orqada qolishi nerv sistemasining rivoj lanishiga va uning xususiyatlariga boghiqdir.
Nutqi to‘liq rivojlanmagan bolalar bilish jarayonlarini tekshirish metodikasi va tekshirish natijalari bolalami ta’lim- tarbiya olishga va korreksion ishlami har bir bolaning yoshiga mos ravishda savod o‘rgatish orqali ulaming atrof - olamga bo’lgan munosabatlarda va nutqni rivojlantirishni bog’liq bo’lgan barcha koreksion ishlarda ulaming bilish faoliyatlari rivojlantiriladi.
XULOSA
Biz tomondan olib borilgan “Nutqi to‘liq rivojlanmagan bolalar bilish faoliyatini rivojlanish xususiyatlarini” o‘rganish mavzusidagi tadqiqot ishimiz yuzasidan metodik adabiyotlami va tadqiqot ishlarini yetarli emasligi mavzuimizni dolzarbligini bildiradi. Tekshirishlar shuni
ko’rsatadiki :
- Nutqi to`liq rivojlanmagan bolalar bilish jarayonlarini qay darajada rivojlanganlik qobiliyatlarini berilgan metodikalar orqali tekshirganimizda;
- Nutqi to`liq rivojlanmagan bolalar kesma rasmlarni joylashtirishda logoped yordami asosida 6 ta bola qiyinchiliklar bilan bajardilar. Bundan ko’rinib turibdiki bolaning idrok qilish qobiliyatini sust rivojlanganligini guvohi bo`ldik.
-Juftliklami eslab qolish metodikasida 4 ta bola logoped yordamida topshiriqni bajardilar. Bu bolalarda ixtiyorsiz diqqatni tarqoqligi va jamlanmaganligi ma’lum bo`ldi.
Nutqi to`liq rivojlanmagan bolalarda uzoq muddatli xotirani maqsadida logoped yordamida 3 ta bola qiyinchiliklar bilan 10 ta so‘zdan 4 ta so‘zni aytib bera oldi.
Tekshirish natijalariga asoslangan holda nutqi to`liq rivojlanmagan bolalaming bilish faoliyatini sust rivojlanganligini ularga faqat ko`lgazmali materiallar orqaligina ko’rsatib suralganda bajara olishlari ma’lum bo`ldi. Chunki ulardagi nutq komponentlarining rivojlanmasligi bilish faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko’rsatishini guvohi bo`ldik.
- Nutqi to`liq rivojlanmagan bolalar nutqini rivojlantirish orqaligina ularning bilish faoliyatlarini ham rivojlantirish mumkin ekan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
