Mavzu: Maktabgacha ta’lim taraqqiyoti

Nazorat uchun savollar:
1. Maktabgacha ta’lim tizimining mazmun-moxiyati nimada namoyon bo’ladi?
2. «Ta’lim tufisida»gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida maktabgacha ta’lim tizimiga qanday ahamiyat berilgan?
3. Ijtimoiy maktabgacha ta’limning rivojlanish tarixini yoritib bering.
4. Maktabgacha ta’limning vazifalari nimalardan iborat?
5. O’zluksiz ta’limni tashkil etish va rivojlantirishning qanday tamoyillarini bilasiz?
6. Maktabgacha ta’lim bo’yicha asosiy ish hujjatlarini izoxpab bering.


10-Mavzu: Ma’naviy boshqaruv, pedagogik jarayonlarni boshqarish.
Reja:

1. 
   Rejalashtirishning pedagogik asoslari.
   
2. 
   Maktabgacha ta’lim muassasalarida tarbiyaviy ishlarni rejalashtirishning mohiyati va mazmuni.
   
3. 
   Kundalik hayotda va mashg‘ulotlarda ta’lim berishni rejalashtirish. Bolalar o‘yiniga, mehnatiga bayram va ko‘ngil ochishlariga bolalar bn yakka ishlashga rahbarlik qilish.
   
4. 
   Maktabgacha ta’lim muassasalarining yillik ish rejasi.
   
5. 
   To‘g‘ri rejalashtirish shartlari va metodlari.
   
6. 
   Tarbiyaviy ishlarni hisoboti, uning mohiyati va yillik hisobot turlari. Ularga qo‘yilgan talablar.
   

Tayanch so’z va iboralar:


Rejalashtirishning pedagogik asoslari.


Rejalashtirish maktabgacha ta lim muasasasidan boshlab barcna bo'linmalarini rejali, muntazam, ratsional hamda samarali ishlashini ta’minlovchi muhim funksiyasidir. Rejalashtirish - murakkab analitik jarayon. U o'ziga xos ishlab chiqish va uni maktabgacha ta’lim muassasalari amaliyotiga qo‘llash bosqichlariga ega. Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonni rejalashtirish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:

1. 
   bosqich-tahliliy.Mazkurbosqichdamaktabgachata’limmuassa- salaridagio‘quv-tarbiyajarayoniningmavjudholatitahliletiladi; rejaniamalgaoshirishgata’siretuvchiomillaraniqlanadi. Burejalashtirishningmuhimbosqichihisoblanib, Maktabgachata’limmuassasalarifaoliyati - ningsamaradorliginirejalashtirishjarayoniningqanchalikto‘g‘ribashoratqilinganligigabog’‘liq. Maktabgachata’limmuassasalariavvalgiyildagifaoliyatinitahliletishchuqurvahaqqoniyamalgaoshirilishizarur.
   
2. 
   bosqich- maqsadli.Uo‘zichigaijtimoiybuyurtmabilanbog’'­liqliqiarejalashtirilganbosqichdagimaktabgachata’limmuassasala­riningumumiymaqsadvavazifalarinibelgilash, natijalarnitahliletish, rejalashtirilgantopshiriqlarnibajarishgata’sirko'rsatuvchisabablarnianiqlash; maktabgachata’limmuassasalarifaoliyatiturliishrejalariningmazmunanbir-birigamosligi; rejadabelgilanganishlarningpedagogikjamoaimkoniyatlarivamaktabgachata’limmuassasalarifaoliyatiningmoliyaviy-iqtisodiyholatigamuvofiqligikabilarniqamraboladi.
   
3. 
   bosqich- mazmunli:davlathujjatlarivaqo'yilganmaqsadlargamu­vofiqo'quv-tarbiyajarayonigayo'nalganlikniajratibko'rsatish; maktab­gachata’limmuassasalarifaoliyatiningalohidayo'nalishlaribo'yicharejalashtirilgantopshiriqlarnibajarishketma-ketliginianiqlash.
   
4. 
   bosqich-normativli.Mazkurbosqichdaajratilganyo'nalishlaruchunmas’ulkadrlartaqsimlanadi, qo'yilganvazifalarnihaletishuchunvositalarajratibolinadi, ishniamalgaoshirishmuddatlaribelgilanadi.
   
5. 
   bosqich - nazorat:rejabo'limlariningbajarilishiyo’zasidano'tkaziladigannazoratturlarivamazmuninianiqlash.
   

Rejalashtirishboshqarishgabevositarahbarlikqilishyokiuniamalgaoshirishyo'lidir. Boshqarishda belgilangan maqsad, tadbirlami hayot- ga tadbiq etish uchun rejalashtirish keraq So‘ng uni ijrochilar hukmiga havola qilish lozim. Rejalashtirish qaror qabul qilish va ijrosini nazorat qilishdir. Rejalashtirishning mohiyati shundaki, unda boshqarishning maqsad va vazifalari aniqlanadi, har bir tadbirni bajarish muddati, mas’ul shaxs, uning ijrosini tekshirish va nazorat usuli aniqlanadi.
Rejalashtirish boshqarish modelini, fikriy nusxasini ishlab chiqish demaqiir. Rejalashtirish pedagoglar malakasini oshirish tizimini rivo­jiantirish maqsadini va bunga erishish vosita, yoilarini belgilashdir. Bunda amalga oshirilishi lozim boigan talablar ketma-ketligi, bajarish muddati, shakli belgilanadi. Rejalashtirish boshqarish lozim boigan sohalarni maium ketma-ketliq chizmali, grafik yoki model tariqasida amalga oshirishi mumkin. Rejalashtirishda boshqarish bilan bog’iiq ha­rakatlar o‘zaro muvofiqlashtirilib, yuqori natijaga erishishni tashkil etish mumkin. Bu esa o‘z navbatida jarayonga ishtirok etuvchilardan harakat va munosabatlarni ongli va qat’iy tashkil etishni talab qiladi. Shu asosda yagona maqsadga erishish mumkin boladi.
Rejalilik — bu ham ijtimoiy-iqtisodiy, ham pedagogik faoliyat sohasini boshqarishning asosidir. Rejaviylik - asosiy tamoyil. Rejali topshiriqlar barcha xizmatning natijaviyligini aniqlash uchun xizmat qiladi.
Rejalashtirishning mohiyati faoliyatning asosiy turlari va aniq ijrochi- lari va rejalashtirish muddati bilan bog’iiq chora-tadbirlami aniqlashga xizmat qiladi.
Maktabgacha taiim muassasalari faoliyatini rejalashtirishning maq­sadi bir tomondan ma’muriy va pedagogik jamoaning, ikkinchi tomondan, tarbiyalanuvchilar jamoasi harakatlari birligini ishlab chiqishda namo­yon boiadi. Rejalashtirishning maqsadi vazifalari bilan aniqlashtiriladi. Aynan vazifalar aniq maktabgacha taiim muassasalari sharoitida amaliy va “ko‘ngilli” maqsadni qo‘yadi.
Rejalashtirishning asosiy vazifalari quyidagilarda ko‘rinadi:

1. 
   tarbiya masalalari va o‘sib kelayotgan avlodni o‘qitish ishlari bo‘yicha davlat organlari qarorlari ijrosini ta’minlashda;
   
2. 
   pedagogik jamoa faoliyatidagi asosiy masalalarni ajratib koi- satishda;
   
3. 
   aniq chora-tadbirlar, ularni ijro etish muddatlari va mas'ullarini aniqlashda;
   
4. 
   alohida ijrochilami ularning faoliyatini ilmiy asoslangan reglament- lash yoii bilan tartiblashtirishda;
   
5. 
   jamoa a’zolarida mas’uliyatlilikni tarbiyalashda.
   

Rejalashtirishgakirishishuchunmaktabgachata’limmuassasasimu­diributunta’limmuassasasifaoliyatiniilmiyasosdatashkiletishgaimkonberuvchiasosiyqoidalargatayanishizarur. Rejalashtirish tamoylllariga quyidagilarni kiritish mumkin:

1. 
   Rejalashtiriningilmiyligirejalarniboshqaruvningilmiyuslubologiknuqtayinazarigaasoslanganholdato’zishnitalabetadi. Buerdarejadagiasosiynuqtayinazarninganiqligi, uninghayotiyligi, rejalashtirilayotganchora-tadbirlamio'tkazishningpedagogikmaqsadgamuvofiqligivazarurligimuhimdir;
   
2. 
   /jft'hio/Z/Mrejalashtirishg‘oyasiningo‘zidaaksettirib, ya’ninafaqatyaqinvaoliskelajaq balkianiqmaqsadvavazifalargayo‘naltirilganliknihisobgaolib, maqsadgaqaratilgantarzdaishlashnitalabetadi. Istiqbollivaoraliqrejalashtirishniuyg‘unlashtirishta’limiyvazifalarnibirnechayilgamoTjallabqo‘yish, ulardanqanchasinibiryildahalqilibboTmasliginianiqlashnitalabqiladi;
   
3. 
   Ishni real rejalashtirish sharoitida aniq pedagogik jamoaning o'ziga xosliklarim hisobga olish muhim hisoblanadi. U yoki bu rejani qo‘yishda boshqaruvchi MTMning asosiy tarkibi, tarbiyachilarining ma- lakaviy darajasi, yosh bilan bog’‘liq jihatlari, kasbiy faoliyatida ijobiy motivatsiyaning mavjudligi kabi ta’lim muassasasi jamoasining asosiy tavsifiga tayanadi;
   
4. 
   Rejaning obyektivligi. Mazkur tamoyilning mohiyati shundaki, rej alarmaktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini chuqur va har tomon­lama pedagogik tahlil etish va mazkur yilda uning erishiladigan natijalari, ya’ni ta’lim muassasasining obyektiv shart-sharoitlari bilan bog’'liqliqia tashkil etiladi.
   
5. 
   Aniqliq Eng avvalo. mazkur tamoyil ta’lim-tarbiya jarayoni, moddiy baza, kadrlar ta’minoti holati haqida ishonchli va ko‘p hajmli axborot olish­ni talab etadi.
   
6. 
   Majmuaviyliq Mazkur tamoyilning muhim talabi - o‘quv va tarbi­yaviy ishlar va ularning moddiy-texnik ta’minotining tashkiliy jihatdan o'zaro aloqador va o‘zaro bog’'liqliqia amalga oshishidir. Tarbiyachilar, ota- onalar va jamoat tashkilotlarining yillik rejalarining o‘zaroaloqadorligi va ma’ qullanganligidir.
   
7. 
   Jamoaviyliq Mazkur tamoyil o‘quv-tarbiyaviy jarayonda barcha tarbiyachilarning ishtirok etishini talab etadi.
   

Maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarish amaliyotida rejalashti­rishning quyidagi uchta asosiy shakli qo‘llaniladi: 1) istiqbolli (perspektiv); 2) yilliq 3) yakuniy.