Мавзу: Кредит муносабатлари. Режа: Кириш Асосий қисм

4. Кредитнинг турлари

Кредит турлари хилма-хил, уларга турли жиҳатдан ёндашиш мумкин:

– қарз олувчиларнинг асосий гуруҳларига кўра: корхоналар, аҳоли, давлат кредити;
– кўзланган мақсадга кўра: истеъмол, қишлоқ хўжалиги, савдо, инвестиция, бюджет кредитлари;
– берилган вақтига кўра: қисқа (бир йилгача), ўрта (бир йилдан беш йилгача), узоқ (беш йилдан ортиқ) муддатли кредитларга бўлинади;
– функция қилиш соҳасига кўра, кредит икки турга бўлинади: оборот капиталини ташкил этиш, уни тор маънода кредит деб юритилади ҳамда асосий капитал олиш учун сарфланадиган, одатда уни қарз деб юритилади:
1. Овердрафт – банк мижозига кунлик фоиз тўлаш шарти билан ҳисоб рақамидаги маблағи етмаган ҳолларда шартлашилган миқдорда қарз бериб, банк кредити таъминланишини талаб қилмаслиги мумкин. Бунда банк мижози ҳисобига келиб тушган пулни дарров ўз ҳисобига ўтказиб олмайди. Мижоз қарзни ўзига қулай пайтда тўлайди.
2. Контокоррент шаклида қарз берганда, банк молиявий жиҳатдан барқарор деб топган мижозларига оборот маблағлари учун кредитни қаттиқ чекламаслиги мумкин.
3. Аванс – Европа мамлакатларида банкнинг ҳар хил шартга кўра (овердрафт, контокоррент ҳам шунга киради) қарз бериши;
– кредитни қайтариш таъминланганлигига кўра ҳам икки турга бўлинади: таъминланмаган ёки бланкли (овердрафт, контокоррент) ва таъминланган кредит;
– кредит бериш усулига кўра: компенсацион, яъни ўз маблағларини тўлдириш учун ҳисобварағига ўтказиладиган ва тўлов тўғридан-тўғри қарзни қайтариш, ҳақ тўлаш топширилган кредит;
– кредит қайтарилишига кўра: тўлаш муддати узайтирилган, бўлиб тўланадиган ҳамда биратўла қайтариладиган кредитларга бўлинади. Қарз ҳажми ва муддатининг чекланиши даражасига кўра лимитланган ва лимитланмаган кредитларга бўлинади. Кредитнинг қайси тури, қандай шаклда берилишидан қатъи назар, кредит беришнинг асосий тамойилларига риоя қилиниши керак. Улар қуйидагилар:
1. Белгиланган муддатда қайтарилиб берилиши. Бу фақат кредитнинг тамойили эмас, балки унинг хусусияти, моҳиятини ифодалайди. Уни пул беришнинг бошқа шакллари субсидия, дотация кабилардан фарқи ҳам шунда, қайтариш бўлмаса, кредит муносабатлари ҳам бўлмайди.