Mavzu: Korxonaning aylanma (oboroti) kapitali. Reja: Aylanma (oborot) kapital-aylanma mablag‘larning mohiyati va strukturasi

Aylanma kapitalning aylanishini quyidagi ko‘rsatkichlar ifodalaydi:

1. 
   Aylanma kapitalning aylanish soni (Ka). Bu quyidagi formula bilan aniqlanadi:
   

Ka = Sm / Am

Bunda Sm – sotilgan mahsulot qiymati, so‘m:

Am – aylanma mablag‘larning o‘rtacha qoldig‘i, so‘m.
Ka =2000:500 =4 marta aylangan bir yilda.
2. Aylanma kapitalning bir aylanishiga ketgan vaqt, kun hisobida. Bu ko‘rsatkich quyidagi formula bilan aniqlanadi:


K=T:Ka = 360:4=90 kun
3. Aylanma mablag‘lardan foydalanish samaradorligi mahsulotning materiallarga bo‘lgan talab koefitsienti bilan aniqlanadi.


Ms=M:Sm;

bunda, Ms – material sig‘imi;

M – sarflangan aylanma mablag‘lar, so‘m.
Sm – sotilgan mahsulot qiymati, so‘m: Misol, Ms=300:1000=0,30 yoki 30%.

4. Aylanma mablag‘lardan foydalanish samaradorligi (Ams). Bu ko‘rsatkich yuqoridagining teskarisi:

Ams=Sm : M =1000 : 300 =3,3
Korxonaning aylanma mablag‘lari kengaytirilgan takror ishlab chikarish jarayonida muxim rol o‘ynaydi. Chunki ular ishlab chikarish jarayonining uzluksizligiga sharoit yaratib boradilar. Aylanma mablag‘lari kamayib ketgan korxona (fir­ma)lar bankrotlikka yuz tutadilar.
Tashkil etilish usuliga qarab aylanma mablaglar normallashtiriladigan va normallashtirilmaydigan mablag‘larga bo‘linadi.
Normallashtiriladigan aylanma mablag‘lar korxonaning uzluksiz ishlashini ta’minlash uchun kerak bo‘lgan mablag‘larning minimal mikdoridir.
Aylanma mablag‘larning aylanish davri 3 qismdan ibo­rat bo‘ladi:
1. Mablag‘larning ishlab chikarishdagi jamg‘arma shakli;
2. Ishlab chikarish jarayonidagi shakli;
3. Tayyor mahsulot yoki xisob-kitob schyotidagi shakli.
Normallashtirishning asosiy vazifasi ishlab chikarish jamg‘armalarini, tugullanmagan ishlab chiqarish xajmini, tayyor mahsulot qoldig‘ini aniklashdan iborat.
Normalarga binoan ishlab chikarish jamg‘armalari rejalashtiriladi. Ularning mikdori korxonalarda kamroq, lekin ishlab chikarish jarayoniga yetarli bulishi kerak.
Har bir korxona aylanma mablag‘larni saqlash va ular­dan oqilona foydalanishni va ularning aylanishini tezlashtirishni ta’minlashi kerak. Faqat shundagina u samarali ishlagan bo‘ladi. Aylanma mablag‘larning iqtisodiy samara­dorligi ularning doiraviy shaklda aylanishi tezlashishidir. Bunga erishilganda ortikcha mablag‘larning bo‘shashiga va ular boshka maqsadlarda qo‘llanishiga sharoit yaratiladi.