Mavzu: Korxonaning aylanma (oboroti) kapitali. Reja: Aylanma (oborot) kapital-aylanma mablag‘larning mohiyati va strukturasi

Aylanma mablag‘larning meyori – bu ularni sotib olishdan ishlab chiqarishga berishgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu davrda quyidagilar amalga oshiriladi:
A) aylanma mablag‘larni tashish vaqti;
B) aylanma mablag‘larni ortish-tushirish va omborga joylashtirish;
V) materiallarni laboratoriya tekshiruvidan o‘tkazish;
G) materiallarni ishlab chiqarishga berishga tayyorlash;
D) ombor zahiralarni barpo qilish;
Y) ehtiyot zahiralarni barpo qilish. Bu odatda ombor zahirasining 50 % miqdorida bo‘ladi.
Aylanma vositalarning meyorini aniqlash uchun ularning kunlik meyorini tovar mahsulotining tannarxiga ko‘paytirish yo’li bilan hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich quyidagi formula bilan aniqlanadi:

N=R x D;

Bunda: N-aylanma vositalarning meyori;
R- aylanma vositalarning bir kunlik sarfi;
D- aylanma vositalarning meyori, kun hisobida.
Masalan
N = R x D = 200 x 15 = 3000 ming so‘m.
Korxona boyicha aylanma vositalarning o‘rtacha meyorini aniqlash uchun umumiy meyorni korxona bir kunda chiqaradigan tovar mahsuloti tannarxiga bo‘lish yo’li bilan hisoblanadi:
Ns = N/T

Aylanma mablag‘larning korxonaning pul mablag‘lari manbalariga to‘g‘ri keladigan qismi. Qarzga olingan aylanma mablag‘lar.

Har bir korxona optimal miqdorda aylanma mablag‘larning bo‘lishini, ularning mumkin qadar tezroq aylanishini ta’minlash maqsadga muvofiqdir.


4. Aylanma mablag‘larni meyorlashtirish. Aylanishini tezlashtirish.

Sanoat korxonalari faoliyatining asosiy va aylanma fondlar hamda aylanma mablaglar bilan uzviy bog‘liqligi alo­xida axamiyat kasb etadi. Muomaladagi ishlab chiqarish fond­larining yig‘indisi aylanma mablag‘larni ifodalaydi. Aylan­ma mablag‘lar 2 ta fondni o‘z ichiga oladi:

• 
  aylanma fondlar;
  
• 
  muomala fondlari.
  

Aylanma fondlar, o‘z navbatida ishlab chiqarish jamg‘armasi, tugallanmagan ishlab chiqarish, kelgusi davr xarajatlari va omborlardagi tayyor mahsulotlardan iborat bo‘ladi.
Muomala fondlariga jo‘natishga yuklangan mahsulotlar va davlat bankidagi pul mablag‘lari kiritiladi.
Aylanma kapital doimo doiraviy aylanishda bo‘ladi, uch bosqichda aylanib o‘zining shaklini o‘zgartirib turadi.
Birinchi bosqich P-T ...
Ikkinchi bosqich T .... I .... T ....
Uchinchi bosqich T-P ....
Aylanma mablag‘larning ta’minotidagi uzilish kapitalning doiraviy aylanishiga salbiy ta’sir qiladi, ishlab chiqarish to‘xtaydi yoki ritm buziladi.