Kurinish.
Buyum yoki detallarning kurinib turgan tashki kiyofasining
tasviriga kurinish
deyiladi. Kurinishlar soni kamrok bulishi uchun detalning kurinmas kismlari shtrix chizik
yordamida kursatiladi.
Kurinishlar mazmuni va ularning bajarilish xolat- lariga karab asosiy, kushimcha va
maxalliy kabi kurinishlarga bulinadi.
Asosiy kurinishlar.
Asosiy kurinishda proeksiyalar tekisliklari uchun kubning olti tomoni kabul
kilina- di (278-shakl, a, b). Detal fikran kubning ichiga joylashtirilib, uning tasviri dar bir kirraga
tushiri- ladi, sungra 278-shakl, b da kursatilganidek kubni yoyib chizma tekisligi bilan
jipslashtiriladi. Natijada detalning proeksiyalar tekisliklaridagi oltita tasviri- ga ega bulinadi.
Kurinishlarning chizma maydonida bunday joylanishini proeksion boglakishlar deyiladi.
Kurinishlar kuyidagi nomlar bilan yuritiladi:
1
—
olddan kurnnish yoki bosh
kurinish;
2
— ustdan kurinish;
3
— chapdan kurinish;
4
— ungdan kurinish;
5
— ostdan kurinish;
CHapdan kurinish olddan
kurinishning ung tomoni- ga, ungdan
kurinish esa uning chap
tomoniga joylashtiriladi. Agar biror kurinish (kirkim) bosh kurinish bilan proeksion
boglanmagan xolda joylashgan yoki kurinishlar xar xil kogozda joylashgan bulsa, kuzatib borish
yunalishi boshkacha xarfda yoziladi. Masalan,
A
belgi bilan kursatiladi. Bunda kaysi tomonga
karash kerakligi strelka va tegishli xarf bilan kursatiladi (280-shakl . CHizmalarda uzaro
proeksion
boglanishda
bulmagan
uchta
asosiy
xolatlarni
uchratish
mumkin.
CHunonchi,
birorta
kurinish
bosh
kurinishga nisbatan boshka tasvir bilan ajratilgan
kurinishlardan birortasi bosh kurinishga
nisbatan
siljib
SHuni aytish kerakki, orkadan kurinish utsgdan kurinishning yonida xam joylashishi
mumkik. CHizma- larda kurinishlar nomi va proeksion boglanish chizikla- ri kursatilmaydi.
Lekin detalning kurinishlari uzaro ma’lum masofada joylashgan bulib, bir-birlari bilan uzviy
boglangan bulishlari kerak. Masalan, ustdan kurinish olddan kurinishning tagiga joylashtiriladi
(279-shakl).
CHapdan kurinish olddan kurinishning ung tomoni- ga, ungdan kurinish esa uning chap
tomoniga joylashtiriladi. Agar biror kurinish (kirkim) bosh kurinish bilan proeksion
boglanmagan xolda joylashgan yoki kurinishlar xar xil kogozda joylashgan bulsa, kuzatib borish
yunalishi boshkacha xarfda yoziladi. Masalan,
A
belgi bilan kursatiladi. Bunda kaysi tomonga
karash kerakligi strelka va tegishli xarf bilan kursatiladi (280-shakl).
CHizmalarda uzaro proeksion
boglanishda
bulmagan uchta asosiy xolatlarni uchratish mumkin. CHunonchi, birorta kurinish bosh
kurinishga nisbatan boshka tasvir bilan ajratilgan (279-shakl); kurinishlardan birortasi bosh
kurinishga nisbatan siljib Tasvirlangan (280-shakl);
kurinishlar bosh kurinishga nisbatan boshka-bosh- ka kogozlarda
tasvirlangan bula- dilar
(281-shakl).Kushimcakurinishlar. Buyum- ning asosiy proeksiyalar tekis- liklariga nisbatan
parallel bulmagan tekislikdagi tasviriga kushimcha kurinish deyiladi. Bu- yumning biror
kismining asosiy oltita kurinishlarda, uning shak-li va ulchamlarini anik kursatish imkoni
bulmagan xolatlarda kushimcha kurinish usulidan foydalaniladi. Bunda shakl asosiy kurinish
tekisliklariga nisbatan parallel bulmagan yordamchi tekisliklarda xosil buladi.
282-shaklda asosiy proeksiyalar tekisliklariga nisbatan kiya kismiga ega
bulgan detalning chizmasi tasvirlangan. Bu detal asosiy tekisliklarga droek- siyalansa
uning kiya kismi kirishib (aylana ellips
kurinishida
ulchamlar
kirishib)
tasvirlanadi.
Bu esa chizmani ukishni va
detalni tasavvur kilishni birmun- cha
kiyinlashtiradi. SHuning uchun detalning
kiya kismiga parallel bulgan tekislikka
uning shaklini tasvirlash tavsiya etiladi.
Natijada shakl uzining xakikiy kurini- shi
bilan tasvirlanadi.
•
Agar kushimcha kurinish asosiy tasvir bilan uzaro proeksion boglanishda joylashgan bulsa
strelka va kurinish yozuvlari kursatilmaydi, bordi-yu kushimcha
kurinishlar bosh kurinishga
nisbatan siljib tasvirlan- sa strelka va kurinish yozuvlari
A
xarfi kursatiladi (283-shakl).
CHizmalarni ukish oson bulishi uchun kushimcha kurinishlar burib
kursatiladi. Bunda kurinishning bosh tasviri saklanib koladi. Bunday
xollarda kurinish xarfi yoniga doyra chizilib, kurinishning burilganligi
strelka orkali kursatiladi (284-shakl).
Maxalliy kurinishlar. Maxalliy kurinish deb de- tallarning ayrim
chegaralangan kismlarining tasvi- riga aytiladi.
Maxalliy kurinishlar
asosan ikki xodatlarda tasvirlaniish mumkin: Birinchi xolat- da maxalliy
kurinish detalning tasvirlanadigan yuza- si bilan kushilib, uzluksiz
tulkinsimon chizik orkali chegaralangan xollarda chizilib kursatiladi (285-
shakl, a).
Ikkinchi xolatda detalning tasvirlanadigan kis- mi fakat uzining kurinar kontur chizigi bilan
kursatiladi. Bunda tulkinsimon chizik kursatilmaydi (285-shakl, b). Xar ikki xodda xam maxalliy
kurinish kushimcha kurinishdagidek strelka va kurinish yozuvlari bilan ifodalab kursatiladi.
Kirkimlar. Texnikada ishlatiladigan de- tallarning ichki tuzilishlari xar xil geometrik
shakllar- dan tashkil topgan bulib, chizmada ular shtrix chiziklar bilan kursatiladi. Bunday xol
chizmalarni u*<
ishni
birmuncha kiyinlashtiradi. Buyumlarni
chizmalari buyicha mukammal
tasavvur kilish va ularning ichki tuzilishlari- ni anik kilib kursatish uchun ishrtli ravishda kabul
kilingan «kirkimlar usuli» kullanadi.
