Mavzu Konstruktorlik hujjatlari. Aksonometrik proyeksiyalar

1-
 
katak — detal mate- rialining komi (belgilani- shi) — bu katak detal chnz- malarida 
tuldiriladi. 
2-
 
katak — shu xujjat- ga berilgan literi (tulga- zish shart emas). 
3-
 
katak — buyumning mas- sasi (ukuv chizmalarida t^lgazilmaydi). 
4-
 
katak — buyumning masshtaba 
5-
 
katak — listningtar- tnb rakami (bitta listdan iborat bulgan xujjatlarda bu katak 
tulgazilmaydi). 
6-
 
katak - ushbu Xuj- jatning umumiy listlari soni (listlar soni, fakat xujjatning birinchi 
listida tulgaziladi). 
7-
 
katak — oliygox nomi yoki gruppa 
belgisi. 
8-
 
katak — xujjatga imzo kuygan shaxsning 
vazi- 
katak — xujjatga imzo kuygan shaxslarnnng ismi sharifi. 
9-
 
katak — 11- katakda kursatilgan 
shaxslarning im- zolari. 
10-
 
katak - xujjatga nmzo kuyidgan 
sana. 
1.3.3.
Masshtablar. 
Buyumning 
chizmasini uning xakikiy ulchamida 
kattalaitfib yoki kichiklashtirib chizish 
mumkin. Masshtab deb, chizmadagi kesma uzunligi kiymatining uning xakikiy uzunligi kiymati 
nisba- tiga aytiladi. Masshtablar GOST 2.303—68* (STSEV 1180—78) ga muvofik uch turga 
bulinadi (3- jadval). 
Masshtab asosiy yozuv katagida 1:1; 1:2; 2:1... kurini- shida, kolgan xollarda esa M 1:1; M 1:2; 
M 2:1 tarzda yoziladi. ya’ni masshtab belgisining oldiga «M» xarfi kuyiladi. CHizma kanday 
masshtabda chizilishidan kat’i nazar. xar doim uning xakikiy ulchamlari kuyiladi
Har qanday buyum (detal) turli oddiy geometrik shakllardan tashkil topgan bulib, 
ularning birikmalari biror detalning konstruksiyasini xosil kiladi. Ana shunday buyumning 
geometrik shakli va xususiyatlari tugrisida mukammalrok tasavvurga ega bulish uchun uning 
tekislikdagi tasvirini (chizmasini) tuzishga tugri keladi. Bu tasvir buyumning fazodagi xakikiy 
shaklini tuzish imkonini beruvchi ma’lum geometrik koidalarga amal kilingan xolda chizilgan 
bulishi kerak. Bunday masalalarni echishda chizma geometriya kursida bayon etilgan tugri 
burchakli proeksiyalash usulidan foydalaniladi. Kupincha de- tallarning, buyumlarning va 
boshka xar kanday kurilma- larning konstruksiyalarini xosil kilishda, ularning texnik 
chizmalarini tasvirlashda ularni uzaro perpendikulyar b))lgan uch tekislikka proeksiyalash etarli 
^ 
185
1
7
ga k
w
S
3 
i 
ch 
S
: 
(g)
O 
17 18
If)
(7U
Lit
■po
)-
- 
in)
- 
-
IW-
t)
14)
1»
(b)
list
I 
Litlov
(J)
fan,
ig . 
IS)
SO
4- shakl 

---

bulmay, balki buyumning uch va undan ortik kurinishlarini tasvirlashga tugri keladi. CHizmalar 
anik, yakkolrok bulishi uchun bir xil talab va koidalarni uz ichiga oluvchi ESKD standartlardagi 
kursatmalarga rioya kilingan xolda chizilishi lozim. Kuyida yukoridagi standartlarda kursatilgan 
koidalar bilan tanishib chikamiz. Mazmuni- ga karab chizmalardagi tasvirlar kurinish, kesim va 
kirkimlarga bulinadi. Tasvirlar soni buyum yoki de- tallarning oddiy va murakkabligiga karab 
tanlanadi. GOST 2.305—68 da tasvirlarning chizmada joylanishi koida va kursatmalari berilgan.