Мавзу: Кириш

5.4. Акциялар бозори ва унинг ривожланиш тенденциялари.
Акция – акциядорлик жамиятининг низом фондига (унинг вужудга келишига ёки кенгайишига) юридик ёки жисмоний шахс муайян хисса кўшганлигидан гувохлик берувчи, акция эгасининг мазкур жамият мулкидаги иштироки (мулкнинг биргаликдаги эгаси)ни тасдикловчи ҳамда унга дивиденд (даромад) олиш ва асосан ушбу жамиятни бошқаришда қатнашиш хуқукини берувчи, амал қилиш муддати белгиланмаган қимматли қоғоздир. Акциялар муддати чекланмаганлиги билан аҳамиятлидир, чунки эмитент учун улар ёрдамида молия маблағларини номалум ўзок даврга жалб қилиш имконияти яратилади. Хусусий корхоналар ёки маъсулияти чекланган жамиятларнинг фаолият муддати эса улар эгаларининг умр чегараларига боғлик бўлиб қолади. Масъулияти чекланган жамиятлардаги улушга нисбаттан акциялар юкори ликвидликка эга ва акционер жамиятдан чикаётганида уларни тез пулга айлантириш имкониятига эга бўлади.
Ўзбекистонда хусусийлаштириш ва мулкни давлат тасарруфидан чикариш 1992 йилдан буён амалга оширилмокда ва энг аввал биринчи навбатда уй-жой, савдо, маиший хизмат кўрсатиш ва айрим кичик саноат корхоналари каби объектлар хусусийлаштирилди. «Кичик хусусийлаштириш» деб аталган биринчи боскич 1994 йилда асосан амалга оширилиб, хусусийлаштиришнинг кейинги босқичига ўтиш учун зарурий шарт-шароитлар яратилган. Бунда ўрта ва йирик саноат корхоналарини, тижорат банкларни очиқ турдаги хиссадорлик жамиятига айлантириш билан хусусийлаштирилмокда. Қимматли қоғозлар бозорини ривожлантириш ва очик турдаги хиссадорлик жамиятларини ташкил этиш билан бир вақтда давлатга тегишли акциялар улушини қискаритирш орқали ахолининг турли табақаларини иқтисодий ислохотлар жараёнига жалб этиш таъминланилади. Энг мухими, корхоналарнинг ривожланиши учун зарур, лекин бугунги кунда давлат бюджети ҳисобига молиялаш имконияти бўлмаган қўшимча молия ресурсларини очиқ бозорда жалб қилиш имкониятини яратади.
Акциялар бозори хозирги вактда Ўзбекистонда қимматли қоғозлар бозорининг энг қўламли ва ўз ривожланиш тарихига эга бўлган элементидир.
Тижорат банклари Республикадаги энг йирик хиссадорлик жамиятлари ҳисобланади. Бугунги кунда Ўзбекистонда 29 та хиссадорлик тижорат банклари бўлиб, республикадаги сотилган акцияларнинг аксарият қисми уларнинг хиссаисга тўғри келади.