Mavzu: Kimyoning asosiy tushunchalari va qonunlari

Qalay − oq va kulrang. Agar qalay xona haroratidan past temperaturada ushlab turilsa, ayniqsa manfiy temperaturada saqlansa, amorf tuzilishli, kulrang tusli qalayga aylanadi. Kulrang tusli qalay metallmaslik xossasini namoyon qiladi. Agar qalay xona haroratidan yuqori temperaturada ushlab turilsa, kristall tuzilishli, oq tusli qalayga aylanadi. Oq tusli qalay metallik xossasini namoyon qiladi.
Fosfor − qizil, oq, qora va binafsha fosforlarni hosil qiladi. Oq fosfor yorug'lik va harorat ta'sirida havosiz sharoitda 400⁰C gacha qizdirilganda kukunsimon qizil fosforga aylanadi. Qizil fosfor esa havosiz joyda oq fosforning bug'larini hosil qiladi. Bug'lar kondensatlanib oq fosforga aylanadi.



Suyuqlantirilgan oltingugurtni sovuq suvga solsak, dastlab plastik zanjirsimon, bir necha minutdan keyin esa tug’un rombik shaklni hosil qiladi.
Allotropiya hodisasining kelib chiqish sababi ikki xil:

• 
  Molekuladagi atomlar sonining turlicha bo’lishi: (O₂ va O₃)
  
• 
  Turli xil kristall panjaralar hosil qilishi: (olmos, grafit, karbin).
  

MODDANING AGREGAT HOLATLARI.
Biz oldingi darslarimizda havo, kislorod, azot, vodorod (gazsimon moddalar); suv, spirt, sulfat kislota (suyuq moddalar); uglerod, grafit, oltingugurt, temir, aluminiy (qattiq moddalar) haqida ba’zi ma’lumotlarni o‘rgandik.
Lekin ulaming qanday shaklda mavjudligi haqida alohida to‘xtalmadik. Gaz, suyuqlik, qattiq holatlar nima va ular qanday xususiyatlarga ega degan savollarga ushbu mavzuda javob beramiz.

• 
  Gaz aniq bir hajm va shaklga ega emas. U qanday idishga solinsa, o’sha idish hajmini egallaydi va shaklini oladi. Gazlarda molekula va atomlar orasidagi masofa suyuqlik va qattiq moddalardagiga nisbatan ancha katta bo’ladi.
  
• 
  Suyuqlik o‘z shakliga ega emas, u qanday idishga solinsa, o‘sha idish shaklini oladi. Suyuqlik aniq hajmiy o’lchamga ega bo‘ladi. Uni siqish amalda qiyin.
  
•