Mavzu: Kimyoning asosiy tushunchalari va qonunlari

I-gruppa qo’shimcha guruhcha elementlari esa o’zgaruvchan valentlikga ega bo’ladi.
M-n: Cu-I va II valentli bo’ladi, Ag-I valentli, Au-I va III valentli bo’ladi.
II-gruppaning qo’shimcha guruhcha elementlari ham o’zgaruvchan valentlikga ega bo’ladi. M-n; Zn-II, Cd-II, Hg- I va II bo’ladi.
O’zgaruvchan valentli elementlar o’zidan kuchsiz elementlar bilan birikma hosil qilsa, quyidagi valentliklarni namoyon qiladi:

IV gruppa – 4 val.

V gruppa – 3 val.

VI gruppa – 2 val.

VII gruppa – 1 val.

Elementlarning kislorodli (oksid) birikmalarining umumiy formulasi quyidagicha bo’ladi:

Valentligi	Umumiy formulasi.	Misollar.
I valentli	E2O	K2O, Na2O, Cs2O, Li2O
II valentli	EO	CaO, MgO, ZnO, BeO
III valentli	E2O3	Al2O3, Fe2O3, Cr2O3, Au2O3
IV valentli	EO2	CO2, SO2, SiO2
V valentli	E2O5	P2O5, As2O5, V2O5
VI valentli	EO3	SO3, MoO3, FeO3, SeO3
VII valentli	E2O7	Cl2O7, Mn2O7, I2O7
VIII valentli	EO4	RuO4, OsO4

Modda tarkibini aniq ifodalash, ya'ni uning formulasini to'g'ri yozish uchun kimyoviy element belgisini va valentligini bilish kerak.

Elementlar valentligini modda formulasidan bilib olish va aksincha valentlik asosida modda formulasini yozish mumkin.
Ikki elementdan tashkil topgan birikmada bir element valentligining uning atomlari soniga ko’paytmasi ikkinchi element valentligining atomlari soni ko‘paytmasiga teng, ya’ni: mx=nx.
Masalan, Fe₂O₃ molekulasi ikki atom temir (valentligi III) va uch atom kislorod (valentligi II) tutadi. Qoidaga ko‘ra 3x2 = 2x3; 6=6.
Elementlar valentligini formula bovicha aniqlash. Agar binar birikma formulasi va elementlardan birining valentligi (n) ma’lum bo‘Isa, ikkinchi element valentligini (m) m= ny/x formula bo‘yicha aniqlash mumkin. x, y - birikmadagi atomlar sonini ko‘rsatuvchi indekslar. Masalan, SO₃ uchun: n=2, x= 1, y= 3. U holda oltingugurt valentligi m= 2•3/1=6 bo‘ladi.
K₂O da - kaliy bir valentli, CaO da - kalsiy ikki valentli, A1₂O₃ da - alyuminiy uch valentli, SO₂ da - oltingugurt to‘rt valentli, P₂O₅ da - fosfor besh valentli.
Elementlar valentlgi bo‘vicha formula tuzish. Agar biz elementlar valentligini bilsak, binar birikma formulasini tuza olamiz. Masalan, binar birikma kislorod va fosfordan iborat. Kislorod valentligi - ikki, fosfomiki esa - besh. Bu moddaning formulasini P_xO_y ko‘rinishda yozish mumkin. Qoidaga ko‘ra, 5x = 2y; agar x = 2 bo‘lsa, y = 5 bo‘ladi, u holda bu moddaning formulasi P₂O₅ bo‘ladi.

• 
  Valentlik − elementning muhim miqdoriy tavsifi.
  

Formulalarning grafik tasviri. Moddalar formulasini grafik tarzda tasvirlash mumkin. Grafik tasvirlarda har bir valentlik chiziqcha bilan ifodalanadi.