Mavzu: Kimyoning asosiy tushunchalari va qonunlari

Asoslarning ekvivalent massasini topish: Buning uchun asosning molekulyar massasini asos tarkibidagi gidroksil (OH) gruppalar soniga nisbati orqali topamiz.


E_asos-asosning ekvivalenti. M-asosning molekulyar massasi. n-OH lar soni.
Masala:
1. Al(OH)₃ ning ekvivalent massasini aniqlang?
Mr(Al(OH)₃)=Ar(Al) +3Ar(O) +3Ar(H)=27 + 3·16 + 3·1 = 78g/mol
ga teng.
2. Ca(OH)₂ ning ekvivalent massasini aniqlang?
Mr(Ca(OH)₂)=Ar(Ca)+2Ar(O)+2Ar(H)=40+2·16+2·1 = 74 g/mol
ga teng.
Agarda asoslarning reaksiya paytidagi ekvivalentini aniqlash kerak bo’lsa, asosning reaksiya paytida nechta gidroksil (OH) gruppasini almashgan bo’lishiga qaraladi. Reaksiya vaqtida asos bitta gidroksil (OH) gruppasi bilan almashinib birikma hosil qilsa, u I valentli hisoblanib, asosning molekuyar massasi birga bo’linadi. Reaksiya vaqtida asos ikkita gidroksil (OH) gruppasi bilan almashinib birikma hosil qilsa, u II valentli hisoblanib, asosning molekuyar massasi ikkiga bo’linadi. Masalan quyidagi reaksiyada asosning ekvivalent massasi quyidagicha topiladi:
Al(OH)₃ + 2HCl → Al(OH)Cl₂ + H₂O
Reaksyadan ko’rinib turibdiki, asosning 2 ta gidroksil (OH) gruppasi kislota bilan almashingan. Shuning uchun asosning molekuyar massasini ikkiga bo’lish orqali uning ekvivalent massasini aniqlaymiz:

2. Mustaqil ishlash uchun: Cr(OH)₃, Ca(OH)₂, Fe(OH)₃, Pb(OH)₄ larning ekvivalent massasini aniqlang?

4. 
   Kislotalarning ekvivalent massasini topish: Buning uchun kislotaning molekulyar massasini kislota tarkibidagi metallarga almashina oladigan vodorod atomlari soniga nisbati orqali topamiz.
   

E_kislota-kislotaning ekvivalent massasi. M_kislota- kislotaning molekulyar massasi.
n_H- kislota tarkibidagi metallarga almashina oladigan vodorodlar soni.
Masala:
1. H₂SO₄ ning ekvivalent massasini aniqlang?
Mr(H₂SO₄)=98g/mol

g? Agarda kislotaning reaksiya paytidagi ekvivalentini aniqlash kerak bo’lsa, kislota reaksiya paytida nechta vodorod atomi almashgan bo’lishiga qaraladi.
Masalan:
H₃PO₄ + NaOH → NaH₂PO₄ + H₂O
Bu reaksiyada H₃PO₄ tarkibidagi 3 ta vodorod atomining 1 tasi metall bilan almashgan. Shuning uchun kislotaning malekulyar massasini almashgan vodorod atomi soni 1 ga nisbati orqali topamiz.

H₃PO₄ + 2NaOH=Na₂HPO₄ + 2H₂O
Bu reaksiyada H₃PO₄ tarkibidagi 3 ta vodorod atomining 2 tasi metal bilan almashgan shuning uchun kislotaning malekulyar massasini almashgan vodorod atomi soni 2 ga nisbati orqali topamiz.

H₃PO₄ + 3NaOH=Na₃PO₄ + 3H₂O
Bu reaksiyada H₃PO₄ tarkibidagi 3 ta vodorod atomining 3 tasi metal bilan almashgan shuning uchun kislotaning malekulyar massasini almashgan vodorod atomi soni 3 ga nisbati orqali topamiz.

Demak, kislota tarkibidagi vodorod atomlarining nechtasi metall bilan almashgan bo’lsa, shu songa nisbati orqali topamiz.
3. Mustaqil ishlash uchun: HCl, HNO₃, H₃PO₄, CH₃COOH, H₃BO₃, H₂CO₃ larning ekvivalent massasini aniqlang?
4. 1,5 mol NaOH bilan 1,5 mol H₂SO₄ bilan reaksiyaga kirishgani aniqlandi. Kislotaning ekvivalent massasini aniqlan