мавзу. Жараёнли калькуляция қилиш усули соат Режа. Жараёнли калькуляцияга тавсиф бериш



Download 118,02 Kb.
bet7/7
Sana16.03.2022
Hajmi118,02 Kb.
#495997
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
1-Мавзу-1.

Жами ҳисобга олинадиган бирлик

11,000




11,000




Ҳисобга олинадиган таннарх

Таннарх

Эквивалент бирлик

Бирлик таннархи

Тўғридан-тўғри материал

$13,750

11,000

$1,25

Тўғридан-тўғри меҳнат

8,560

10,700

0,80

Устама ишлаб чиқариш харажатлари

12,840

10,700

1,20

Ҳисобга олинадиган жами таннарх

$35,150




$3,25




Ҳисобга олинган таннарх

I-устун

II-устун

III-устун

IV-устун

Жараёндан ташқарига чиқарилган бирлик

10,000
бирлик

$ 3,25




$32,500

Ишлаб чиқариш жараёни охирида заҳиралар:
Тўғридан-тўғри материал
Тўғридан-тўғри меҳнат
Устама ишлаб чиқариш харажатлари

1,000 бир.

1,25

$1,250




700 бир.

0.80

560




700 бир.

1.20

840

2,650

Ҳисобга олинган жами таннарх










$35,150







Материал

Қайта ишлаш харажатлари

Ҳисобот даврида ишлаб чиқаришга олинган ва якунланган бирликлар

10,000


10,000


Ишлаб чиқариш жараёни якунидаги материал:
1,000 бирлик 100% материал қўшилишини ҳисобга олиб

1,000




Ишлаб чиқариш жараёни якунида қайта ишлаш:
1,000 бирлик 70% қайта ишланган




700

Ҳисобот даврида ишлаб чиқарилган эквивалент бирлик

11,000

10,700

Ишлаб чиқариш таннархи, маҳсулот бирлигининг таннархи ҳамда эквивалент бирлигини ҳисоблаш тартибини яна қулайроқ бошқача жадвал кўринишида кўриб ўтайлик.


А жараён тўғрисидаги ахборотлар:
Ҳисобот даврининг бошида тугалланмаган ишлаб чиқариш –
А жараёнга киритилган маҳсулот бирлиги, бирлик 16,000
Қайта ишлаш якунланган ва Б жараёнга ўтказилган маҳсулот, бирлик 11,000
Ҳисобот даврининг охирида тугалланмаган ишлаб чиқариш, бирлик 5,000
Ушбу даврдаги материал харажатлари, п.б. 90,000
Ҳисобот даврида қайта ишлаш қиймати, п.б. 60,000

Материал харажатлари жараённинг бошида амалга оширилади, қайта ишлаш қиймати жараён давомида текис қўшилиб боради. Тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг тайёрлик даражаси 50% баҳоланмоқда. Б жараёнга ўтказилган маҳсулот таннархи ва ҳисобот даврининг охиридаги тугалланмаган ишлаб чиқариш таннархини ҳисоблаш талаб этилади.


Талаб қилинадиган ҳисоб-китоблар натижаларини қуйидаги жадвалда расмийлаштирамиз (7-жадвал):
7-жадвал
Маҳсулот таннархи тўғрисидаги ҳисобот

  1. Маҳсулот бирлиги таннархининг ҳисоби:

Харажатлар элементлари

Умумий таннарх, п.б.

Тайёр маҳсулот, бирлик

Жараён якунидаги қолдиқ эквивалент бирлиги

Эквивалент бирлиги суммаси

Бирлик таннархи, п.б.

Материаллар

90000

11000

5000

16000

5.6250

Қайта ишлаш қиймати

60000


11000


2500 (5000х1/2)



13500


4.4445





150000







29500

10.0695




  1. Жараён якунида ишлаб чиқариши тугалланмаган бирликлар таннархи:

Материалларнинг қиймати (5000 бирлик * 5.6250) 28125
Қайта ишлаш қиймати (2500 бир. * 4.4445) 11111 39236


3. Жараёнда якунланган тайёр маҳсулот таннархи
Тайёр маҳсулот (11000 х 10.0695) 110764
А Жараён бўйича тугалланмаган ишлаб чиқариш счёти қуйидаги кўринишга эга бўлади (8-жадвал):
Олдинги А жараённинг таннархи Б жараёнда алоҳида элемент сифатида қаралади.
8-жадвал
А-жараён бўйича тугалланмаган ишлаб чиқариш жараёни




Сумма




Сумма

Материаллар
Қайта ишлаш харажатлари

90000

60000


Маҳсулот таннархи
Жараён якунида тугалланмаган бирлик таннархи

110770
39236



Жами

150000

Жами

150000

Ишлаб чиқариш жараёни давомида йўқотишлар юз беради. Бунга суюқликларнинг буғланиши, материалларни ишлатишдаги йўқотишлар, ишлаб чиқаришдаги яроқсизлик ва бошқа йўқотишларни киритиш мумкин. Ишлаб чиқариш тўғри ташкил этилган ҳолларда уларни минимумга келтириш мумкин ва бу норматив йўқотишлар (назорат қилиб бўлмайдиган) деб аталади. Қочиб бўлмайдиган харажатлардан ташқари ишлаб чиқаришнинг нормал ташкил этилишида юзага келмасдан, балки технологик жараёнлардаги нуқсонлар эвазига юзага келадиган йўқотишлар ҳам мавжуд. Бундай йўқотишлар нормадан юқори йўқотишлар ёки назорат қилинадиган харажатлар деб аталади.


Норматив йўқотишлар маҳсулотларнинг таннархига олиб борилади, нормативдан юқори йўқотишлар эса ишлаб чиқариш даврининг охирида фойда ва зарарлар счетидан ҳисобдан чиқарилади.
1-мисол. Ишлаб чиқариш жараёнида қиймати 13000 п.б бўлган 1300 литр суюқлик ишлатилади. Норматив йўқотиш 20% бўлиб, 260 литрни ташкил этади. Маҳсулот бирлиги таннархини аниқлаш талаб этилади.
Тайёр маҳсулотнинг таннархи қуйидаги формула бўйича аниқланади:


Ишлаб чиқариш харажатлари 13000 п.б = 13000/1040 = 12.5 п.б./л
Кутилаётган маҳсулот чиқиши 1300 л-260л.

Агар ишлаб чиқариш жараёнида нуқсонларга йўл қўйилса, у холда ушбу йўқотишлар кўпайиши мумкин.


2-мисол. Режада 1040 л маҳсулот чиқиши керак бўлгани холда ҳақиқатда 950 л маҳсулот олинди. Бунда нормадан ортиқча йўқотиш 90 л.ни ташкил этди. Тайёр маҳсулот таннархини аниқлаш талаб этилади.
Маҳсулот бирлиги таннархи бунда ўзгармайди, яъни 1 мисолда аниқланган 12.5 п.б/л. ни ташкил этади. Ишлаб чиқаришнинг умумий харажатлари қуйидагича тақсимланади:


Тайёр маҳсулот (950 л.* 12.5 п.б) 11875 п.б
Нормадан ортиқча харажатлар (90 л.*12.5 п.б) 1125 п.б
13000 п.б

Тугалланмаган ишлаб чиқариш счети қуйидаги кўринишга эга бўлади (9-жадвал).


9-жадвал

Тугалланмаган ишлаб чиқариш




Миқ-дори

Баҳо-си

Сумма




Миқ-дори

Баҳо-си

Сумма

Киритилаётган ресурслар харажатлари

1300

10

13000

Норматив йўқотиш
Нормативдан юқори йўқотиш
Маҳсулот таннархи

260

90

950


12.5

12.5


1125

11875


Жами

1300




13000

Жами

1300




13000

Норматив йўқотишлар брак маҳсулотлар юз берганда уларнинг ҳисобида шуни инобатга олиш керакки, брак маҳсулотларнинг бир қисми реализация қилиниши мумкин. Брак маҳсулотларни сотишдан олинган даромадларни таннарх счетининг кредитида ҳисобга олиш лозим.


Масалан, технологик жараёнда қиймати 15000 п.б. бўлган тайёрловга мўлжалланган 3500 та буюмдан 3000 та маҳсулот олинди. 500 та брак маҳсулотни 1.5 п.б. дан реализация қилиш мумкин. У ҳолда таннархни ҳисоблаш қуйидагича амалга оширилади.


Ишлаб чиқариш харажатлари (норматив йўқотишлар реализацияси қийматидан ташқари)
Кутилаётган маҳсулот чиқиши


= 15000 п.б. – (500 х 1.5 п.б.) / (3500-500) = 14250/3000 = 4.75 п.б.

Ушбу жараённинг тугалланмаган ишлаб чиқариш счети қуйидаги кўринишга эга бўлади (10-жадвал):


10-жадвал

Тугалланмаган ишлаб чиқариш




Миқ-дори

Баҳо-си

Суммаси




Миқ-дори

Баҳо-си

Суммаси

Киритилаётган ресурслар харажатлари

3500

4.30

15000

Норматив брак
Маҳсулот таннархи

500

3000


1.5

4.75


750

14250


Жами

3500




15000

Жами

3500




5000

Нормативдан ортиқча браклар юзага келганда, (масалан 100 бирлик) уни сотишдан олинган даромад режалаштирилмаган даромад ҳисобланади ва уни маҳсулот бирлиги таннархининг камайишига олиб бориш мумкин эмас. Бу даромад алоҳида “Нормадан юқори йўқотишлар” счетининг кредитида кўрсатилади. Ушбу счетларнинг кўриниши қуйидагича бўлади (11-жадвал):


11-жадвал

Тугалланмаган ишлаб чиқариш




Миқ-дори

Баҳо-си

Сумма-си




Миқ-дори

Баҳо-си

Сумма-си

Киритилаётган ресурсларга харажатлар

3500

4.30

15000

Норматив брак
Нормадан юқори йўқотишлар
Маҳсулот таннархи

500

100

2900


1.5

4.75

4.75


750

475

13775


Жами

3500




15000

Жами

3500




15000

Нормадан юқори йўқотишлар счети




Миқ-дори

Баҳо-си

Сумма-си




Миқ-дори

Баҳо-си

Сум-маси

Тугалланма-ган ишлаб чиқариш

100

4.75

475

Бракни сотишдан олинган тушум
Фойда ва зарарлар счети

100

1.5

150

325


Жами

100




475

Жами

100




475

Агар ҳақиқий йўқотишлар кутилаётган йўқотишлардан кам бўлса, у ҳолда нормадан ортиқча даромад юзага келади ва нормадан ортиқ йўқотишлар сифатида ҳисобга олинади, лекин таннархни ҳисоблашда ҳисобдан чиқарилмайди.
Масалан, навбатдаги жараёнга умумий қиймати 1500 п.б.га тенг бўлган 1500 бирлик миқдоридаги маҳсулот ўтказилди. Норматив йўқотиш бошланғич қолдиғига нисбатан 1/6 ташкил қилади, яъни 250 бирлик, лекин ҳақиқатдаги йўқотиш 150 бирликни ташкил этмоқда.

1 бирликнинг таннархи = Ишлаб чиқариш таннархи =


Маҳсулотнинг кутилаётган чиқиши
=1500 / (1500-250) =1500 / 1250=1.2 п.б

Тугалланмаган ишлаб чиқариш счети қуйидаги кўринишга эга бўлади (12-жадвал):


12-жадвал

Тугалланмаган ишлаб чиқариш




Миқ-дори

Баҳо-си

Сумма-си




Миқ-дори

Баҳо-си

Сумма-си

Киритилаётган ресурслар харажатлари
Нормадан юқори даромад

1500

100


1.0

1.2


1500

120


Норматив брак

Маҳсулот таннархи



250

1350


1.2


1620


Жами

1500




1620

Жами

1500




1620

Ушбу қоидалар умумэътироф этилган қоидалар бўлиб маҳсулот таннархини ҳисобга олишда инобатга олиниши талаб этилади.
Download 118,02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish