Мавзу: жаҳон этнологиясининг асосий йўналишлари ва мактаблари

II BOB. ETNOPSIXOLOGIYA MAKTABI VA YANGI KONSEPSIYALAR RIVOJI XUSUSIDA…………………………
35-50
2.1.Amerikada etnopsixologiya maktabining shakllanishi……………	35-40
2.2.Zamonaviy etnologiya maktablari faoliyati………………………..	41-50
XULOSA………………………………………………………………….	51-53
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI…………………...	54-56
ILOVA

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizning Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta’kidlaganidek, “Xalqning ma’naviy ruhini mustahkamlash va rivojlantirish – O`zbekistonda davlat va jamiyatning eng muhim vazifasidir”.<sup>1</sup> Shunday ekan, ildizi asrlarga borib taqaladigan etnologiya fani taraqqiyoti xususiyatlarini, o`ziga xos tomonlarini o`rganish muhimdir. Ayniqsa, bugungi kunda tarixiy tadqiqotlar doirasida yo`nalishlar, nazariyalar, yondashuvlar ijtimoiy-tarixiy ildizlarini o`rganish hozirgi davrning dolzarb vazifalari qatoriga kiradi. Zero, O`zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ham bejizga “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q”,- deya ta’kidlamaganlar.²

Ma’lumki, etnologiya mustaqil fan sifatida bir qator etnologlar jamiyatlari: 1842 yil Parijda Fransiya etnologlar jamiyati, 1842 yilda AQSHda Amerika etnologlar jamiyatining tuzilishi bilan rasman tasdiqlangan.³ Faqat, mana shundan keyin turli ilmiy maktablar va yangi yo`nalishlar, konseptsiyalar paydo bo`ldi. Mazkur fanning evolyutsionizm, diffuzionizm, strukturalizm, etnologiyaning tarixiy Amerika maktabi, funksionalizm, madaniy relyativizm singari mashhur oqimlari etnologiya fanining rivojida muhim o`rin egallagan edi. Chunki ushbu ilmiy maktablar va yo`nalishlar o`rtasida etnologiya ilmining fanlar tizimidagi o`rni, tadqiqot mavzusiga dahldor masalalar borasida keskin munozaralar olib borilgan. Bu qizg`in bahs – munozaralarning ayrimlari esa hatto bugungi kunga qadar davom etib kelmoqda. Masalan, ushbu muammolardan biri fanning mazmuni va nomlanishi borasidagi masaladir.⁴

Bugungi kunga kelib ayrim mamlakatlarda mazkur fan “etnologiya” yoki “etnografiya” deb nomlansa, qator G`arb mamlakatlarida ushbu fanni “madaniy antropologiya” yoki “ijtimoiy (sotsial) antropologiya” deb yuritish an’anaga aylangan. Bu singari misollarni ko`plab keltirish mumkin.

Jahon etnologiyasi fani rivojida uning asosiy yo`nalishlari, konsepsiyalari maqsad va vazifalarini o`rganish bugunning dolzarb masalalaridan biriga aylangan. Chunki dunyo mamlakatlarida, xususan, Yevropada etnologiya maktablarining shakllanishi, AQSHda etnologiya fani taraqqiyoti, Rossiya etnologiya maktabining vujudga kelishi. O`zbekiston hududidagi dastlabki, ya’ni Chor Rossiya, mustamlakasi va sovet davrida mamlakatimiz hududida olib borilgan etnografik tadqiqotlar mazkur fanning nafaqat o`tmish tarixidan balki bugungi taraqqiyoti darajasi, rivojlanish odimlaridan mutaxassislarni, keng jamoatchilikni xabardor qiladi.

Mamlakatimiz etnologlari AQSH, Angliya, Fransiya, Germaniya, Yaponiya, Janubiy Koreya, Turkiya, Markaziy Osiyo respublikalari etnologlari bilan ilmiy-amaliy hamkorlik aloqalari o`rnatganlar. Rossiya FA etnologiya va antropologiya instituti bilan ham doimiy hamkorlik yo`lga qo`yilgan. Bu singari ilmiy aloqalar etnologiya fanining jahon ilmi bilan o`zaro uyg`un rivojlanayotganligidan dalolat beradi.