Mavzu: ishchi kuchi qiymati statistikasi reja: Ishchi kuchining qiymati tushunchasi va uning ko’rsatkichlari tizimi

Ishchi kuchiga bevosita sarflarga quyidagilar kiradi:

• bevosita ish haqi va maosh ishlanmaydigan vaqt uchun to’lov;
• ish haqi fondiga kirmaydigan mukofot va sovg’alar;
• ovqatlanish va ichimliklar xarajatlari hamda iqtisodiy faoliyat jarayonida natura shaklidagi boshqa to’lovlar.

Ishchi kuchiga bilvosita sarflar quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• ish beruvchi o’z zimmasiga oladigan xodimlarning turar joy xarajatlari;
• ishchi kuchiga boshqa xarajatlar, shuningdek, ishchi kuchiga xarajatlar sifatida qaraladigan soliqlar.

Analitik maqsadlarda ishchi kuchiga xarajatlarni iqtisodiy faoliyat sohalari bo’yicha va imkoni bor joyda ish haqi bilan maosh oluvchilarning xalqaro standart tariflari yo’qligi tufayli bu kategoriyalarni shu mamlakat statistik maqsadlari uchun eng yaroqli mezonlarni hisobga olib farqlash lozim.

Ishchi kuchiga xarajatlar to’g’risidagi ma‘lumotlarni ish bilan bandlar soniga muvofiq tarzda ish haqi yoki maosh oladigan, ishlab turgan erkaklar va ayollar, shuningdek, shogirdlar soni ham ko’rsatilgan ma‘lumotlar bilan to’ldirish kerak. Ishchi kuchi qiymati ko’rsatkichini hisob-kitob qilish uchun haqiqiy ma‘lumotlarni yig’ish ish beruvchilarni tanlab tekshiruvdan o’tkazish asosida amalga oshiriladi. Bu 5 yilda bir marta o’tkaziladi va afsuski, barcha mamlakatlarda emas, bu xalqaro taqqoslashni ancha qiyinlashtiradi.
Natijada mazkur maqsadda amaliyotda, qoidaga ko’ra, faqat soatbay ish haqi to’lash ko’rsatkichidan foydalaniladi. Statistika ishchi kuchi qiymatini o’rganish jarayonida quyidagi vazifalarni hal qiladi:
ishchi kuchi qiymati darajasi, tuzilishi va dinamikasini hududlar hamda iqtisodiy faoliyat sohalari bo’yicha aniqlash;
mehnat haqi, ayniqsa, ish haqi ko’rsatkichlarini statistik o’rganish, shuningdek, uning darajasi va dinamikasiga turli omillar ta‘sirini o’rganish;
xodimlarni ish bilan bandlikdan oladigan daromadlari ulushini baholash;
aholi foydalanadigan ijtimoiy transportlarning statistik tasnifi;
ishchi kuchining malaka egallash va ma‘lumot darajasini oshirishga bog’liq xarajatlar hajmi va dinamikasini o’rganish;
vakant birligi hisobiga ishchi kuchiga o’rtacha xarajatlarni (mehnat sarfi birligiga xarajatlarni) aniqlash.