Mavzu: Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish haqidagi nazariyasi Reja: Kirish

1-jadval.

Milliy daromad (Y) Iste’mol (C) Jamg‘arma (S)

0 100 200 300 400 50 100 150 200 250 -50 0 50 100 15

Ushbu vaziyatni (Keynschilik «kresti») grafik ko‘rinishida aks ettirish mumkin (1-rasm). Undagi to‘g‘ri chiziq (C+I=Y) samarali talab va milliy daromad teng bo‘lgan vaziyatni ko‘rsatadi (barcha daromadlar sarflanadi). C+I chizig‘i samarali talab dinamikasini kursatadi. Muvozanat E1 nuqtada yuzaga keladi. Bu nuqta Y1 milliy daromad darajasiga mos keladi. Tula ish bilan bandlikni ta’minlovchi milliy daromad miqdori esa Y2ga teng. Iqtisodiyot o‘zining ishlab chiqarish imkoniyatlari chegarasiga erishishi uchun C+I egri chizig‘i E2 nuqta darajasiga ko‘tarilishi kerak.

Bu vaziyatni jamg‘arma – investitsiyalar grafigidan (2-rasm) ko‘rish mumkin. Milliy daromaddan avtonom bo‘lgan investitsiyalar egri chizig‘i va milliy daromad darajasi bilan aniqlanuvchi jamg‘armalar egri chizig‘i E1 nuqtasida kesishadi.
Ijtimoiy mahsulotning keyinchalik yana ko‘payishi jamg‘armaning o‘sishiga olib keladi. Bundan tashqari J.M.Keynsning asosiy psixologik qonuniga muvofiq, daromadlarning o‘sib borishi bilan jamg‘armaga bo‘lgan moyillik oshib boradi, ya’ni milliy daromadning jamg‘ariladigan qismi ko‘payadi. Investitsiyalar esa ishlab chiqarish darajasiga bog‘liq emas. Shuning uchun, iqtisodiyot E2 nuqta bilan xarakterlanadigan vaziyatga tushub qolsa, unda jamg‘arma bilan investitsiyalar o‘rtasida bo‘ladigan uzilish shunga olib keladiki barcha mahsulotlar realizatsiya qilinmay qolishi mumkin. Bu ishlab chiqaruvchilarni ishlab chiqarish darajasini pasaytirishga majbur qiladi.
J.M.Keyns investitsiyalarning ko‘payishi bilan milliy daromadning ko‘payishi o‘rtasidagi bog‘liqlikni taxlil qildi. Uning ko‘rsatib berishicha, investitsiyalarning ko‘payishi milliy daromadning o‘sishiga olib keladi va u quyidagi formula ko‘rinishida ifodalanadi: