Mavzu; iqtisodiy matnlar yaratish

1. Innovatsiya tushunchasi va ularga qaratilgan investitsiyalar
“Innovatsiya” tushunchasi (ingl. Innovation-kiritilingan yangilik, ixtiro) yangilikka investitsiya kiritish ma’nosida ishlatiladi. Innovatsiya tushunchasi iqtisodiyotga XX asr boshlarida kirib kelgan. Avstraliyalik iqtisodchi olim Y.Shumpeter birinchi marotaba innovatsiyalarga oid masalalarni ko’rib chiqqan va innovatsion jarayonga to’liq ta’rif bergan. Iqtisodiy adabiyotlarda “innovatsiya” tushunchasiga ko’pchilik mualliflar tomonidan turlicha yondoshuvlar keltirilgan. Ko’pchilik mualliflar yangilik kiritishni iqtisodiy tadbiq etish jihatidan nazarda tutadi, ya’ni yangi resurslarni tashkil etish yoki mavjud bo’lganlarini noan’anaviy holda yangicha ishlatilishini nazarda tutadilar
A.Busiginning fikriga ko’ra, innovatsiya bu asosiy kapital yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulotni ilm fan, texnika va texnologiyalar yordamida yangilashdir.¹
R.Fatxutdinovning fikriga ko’ra, innovatsiya yangilikni tadbiq etishning yakuniy natijasi bo’lib, ob’ekt boshqaruvini o’zgartirish ijtimoiy, iqtisodiy,ilmiy, texnikaviy, ekologik va boshqa ko’rinishdagi samaradorlikdir.²
Yuqoridagi ta’riflardan xulosa qilib, innovatsiya – bu yuqori iqtisodiy va ijtimoiy samara olish maqsadida ishlab chiqarish jarayoniga ilg’or ilm-fan yutuqlarini joriy etish yo’li bilan yangi tovarlar yaratish yoki ishlab chiqarilayotgan tovarlar sifatini oshirishdir.
XXI asrga kelib texnologiyalar shu qadar rivojlandiki, go‘yo kashf qilinmagan yangilik, yaratilmagan ixtiro qolmadi. Ammo texnologiyalarning “nano” ko‘rinishlari bu xulosaning xato ekanini isbotladi. Bugun nanotexnologiyalarning o‘zida ham ixtirolar qilinayotir. O‘zbek yoshlaridan Alisher Tojiev SMS yuborishning yangi usulini o‘ylab topgani, Azizbek Mirzaevning kimyo sohasida izlanishlari, Ravshan Nazarovning yangi antivirus tizimini yaratgani bunga misol bo‘la oladi.
Mamlakatimizda intellektual salohiyati yuqori, iqtidorli tengdoshlarimizni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, iste’dodlarini yuzaga chiqarish borasida turli ko‘rik-tanlovlar, olimpiadalar o‘tkazilmoqda. Fanga qiziquvchi o‘smir yoshlar uchun ta’sis etilgan va o‘z o‘quvchilarini topib ulgurgan “XXI asr texnologiyalari” jurnaliga ham bu borada o‘ziga xos vazifa yuklatilgan. Bu ham bo‘lsa, intellektual salohiyatli o‘g‘il-qizlarning ilm-fanga, zamonaviy texnologiyalarga qiziqishlarini yanada oshirish, ularning imkoniyatlarini yuzaga chiqarishdir.
Investitsiyalarni moliyalashtirish kelajakda aniq mahsadlarga erishishni nazarda tutishi bilan tavsiflanadi. Investitsiyalarni moliyalashtirish iqtisodiy samaraga erishish, ijtimoiy samara olish, tabiatni muhofaza qilish, ekologik vaziyatni yaxshilash, ishlab chiqarishni rivojlantirish yoki samaradorlikni oshirishga qaratilganligi bilan ajralib turadi. Investitsiyani kiritish va moliyalashtirish qarorlari aniq hisob-kitoblar va tahlil hamda ekspertiza asosida amalga oshiriladi. Demak, investitsiyalarni moliyalashtirishdan avval ularni kelajakdagi maqsadlariga erishish imkoniyatlari naqadar erkinligi aniqlanadi.
Tadbirkor o’z faoliyatini yo’lga qo’yish uchun g’oyaga, ya’ni kelajagi bor loyihaga, moliyaviy mablag’ga ega bo’lishi kerak. Moliyaviy mablag’ga ega bo’lgan taqdirda ham, tadbirkor o’z g’oyasining naqadar amalga oshishini tasavvur qila olishi kerak, uning oqibatlari qanday bo’lishini, ishonchliligini bilishi zarur. Fan va texnika yutuqlari natijalari yangi texnika-texnologiyalarni ishlab chiqarishga tadbiq etishi bilan bog’liq g’oyalar va loyihalar yuqori darajali risklar bilan bog’liq bo’ladi. Bunday risklar jumlasiga texnologik risklar, yangi texnologiya va yangi mahsulotlarni ishlatish oqibatlari bilan bog’liq iqtisodiy risklar, tadbirkorlikni takroriy risklari kiradi. Venchur biznesida qanchalik risklar darajasi yuqori bo’lsa, shunchalik “venchur kapitali” qiymati yuqori bo’ladi.
Fan-texnika taraqqiyotining intensivligi qanchalik yuqori bo’lsa, uning oqibatlarini ishlab chiqarishga tadbiq etishdan voz kechilsa, shunchalik iqtisodiyot va jamiyat moliyaviy jihatdan zarar ko’radi. Buning sababi raqobatbardoshlik yo’qotiladi, ishlab chiqarish qisqaradi, fuqarolar byudjet daromadlari kamayadi, ishsizlik o’sadi va boshqa salbiy ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlar kelib chiqadi. Shuning uchun ham mantiqan tashkiliy-boshqaruv qarorlar shunga qaratiladiki, yuqori riskli loyihalarni amalga oshirish orqali ko’zlangan maqsadlarga erishishi uchun venchurli moliyalashtirish mexanizmlarini ishga solish.

MAVZU: YETUK MUTAXASIS

REJA:
1.YETUK MUTAXASIS HAQIDA

2.YETUK MUTAXASIS TAYYORLASH

3.YETUK MUTAHASISNING JAMIYATDAGI O’RNI
Lotin tilidan pertutusa mutaxassis bu a tajribali, tajribali yoki bilimdon kishi birida fan yoki san'at . Mutaxassis - bu mutaxassis uning bilimlari tufayli mojarolarni hal qilishda maslahat manbMutaxassis oliy ma'lumotga ega va qasam asosida tashkil etilgan ma'lumotlarni taqdim etadi. Bu shuni anglatadiki, ekspert taxmin qilmaydi yoki o'z fikrini bildirmaydi, aksincha uning tadqiqotlariga ko'ra chalkash yoki murakkab vaziyatni tushuntiradi. Shu tarzda, sudya qarorni chiqarishda unga sabablar yoki dalillar keltiradigan ma'lumotlarni oladi.
Xususan, sud eksperti u nafaqat ma'lum bir masala bo'yicha ekspert sifatida akkreditatsiya qilingan rasmiy malaka darajasiga ega bo'lishi, balki talab qilinadigan har qanday sud tartibida asosiy shaxs bo'lishi kerakligini ham belgilab qo'yishi kerak. Nima uchun? Chunki u hukmning sezilarli darajada bog'liq bo'lishiga va shu bilan birga sudlanuvchining aybsizligi yoki aybiga aniqlik kiritadi va isbotlaydi.
Tergovning aniq bir sohasidagi ayrim ixtisoslashgan politsiya xodimlari va sud-meditsina shifokorlari sud jarayonida eng muhim mutaxassislardan biriga aylanishadi.
Mutaxassis shuningdek sinonim sifatida ishlatiladi texnik muhandis , ichida professional muhandislik . Masalan: "Xuan o'n yil oldin mutaxassis sifatida bitirgan va shundan beri u Sevilidagi kompaniyada ishlaydi", "Menejer menga boshqa mutaxassisni yollash niyatida ekanligini aytdi".
Ko'pchilik ushbu turdagi mutaxassislardir. Shunday qilib, eng ko'p uchraydiganlar orasida agronomlar, sanoatchilar, o'rmonchilar, kompyuter olimlari bor .
MUTAXASIS NOMIGA SAZOVAR BOLISH UCHUN……… Har bir shaxs o’zi egallagan kasbining Yetuk kadiri bolsa va milliy mentalitetimiz asosida ish olib borsa bunday SHAXS mutaxasis nomiga ega inson bolib qolmasdan xalqimizning iftixori hisoblanadi. Mutaxasis nomiga sazovar inson har doim oz kamchiligini yoki hatolik qilayotganini oldindan seza olishi kerak. Sababi oz tajriybasida mutaxasis hatolikka yol qoydimi, kamchiligini topib yanada chuqurroq va aniqlik asosida izlanib tuzatishi shart. Mutaxasis nomiga sazovar boldingmi demak yanada kopiroq izlanib , organib egningdagi masulyatni yanada chuqurroq sezgan holda oz yolingni kengaytirib, ishingning yanada rivoji yolida xizmat korsata olishing shart. Birinchi prezidentimiz aytgani dek “ Inson avvalom bor Intelektual salohiyatga va boylikga ega bolishi kerak ” bu gaplarining manosi shuki ntelektual salohiyatga ega Mutaxasis har doim ozining ishlari va ilim yolidagi mehnatlari bilan dunyo miqiyosiga o’z ta’sirini korsatmasdan qolmaydi. KIRISH BOLIMI Eng birinchi Mutaxasis fikriga otsak bu izoh har qanday kasbning istedodlar korinishida shakllanishi. Hozirda biz 9+3=12 yillik sistemada oqiyatgan bo’lsak yana oliy oquv yurtlarida oz qiziqishimiz qobilyatimizga qarab bir qansha sohalar boyisha oqishimiz mumkin. Albatta oqidik izlandik va endi mamlakatimizga Zamonoviy yetuk mutaxasis bolib yetishib shiqdik endi biz biron bir kasb egasi bolishimiz kerak. Bu ham oson ish emas balkim uddalarmiz yoki istedodimizni orgatarmiz ammo ishni amalda organmay turib hesh qachon uni anglab yetolmaysiz. Biz qobilyatimizga, bilimimizga va eng avvalo o’zimizga ishonishimiz kerak. Shunki shunsha yil behuda oqimaganligimizni ozimiz ham bilamiz shu istedodlarimizni birlashib bolsa ham mamlakatimiz yolida xalqparvar bolishga harakat etaylikInson — texnika olamida mehnat predmeti-bu texnik obyektlar bilan bog‘langan turli-tuman kasblar majmuasi. Inson-inson xohishlari olami bo‘lib mehnat predmeti bu — odamdir. Uning sohalari: bunga shifokor, o‘qituvchi, psiholog, menejer, insonga xizmat ko‘rsatish turlari bo‘yicha mutaxassislar va boshqalar kiradi. Inson belgi tizimlarini qiziqtiradigan mehnat predmeti-bu shartli belgilar, raqamlar, tabiiy yoki sun’iy tillar. Ulardan tarjimon, chizmakash, muhandis, topograf, kotiba, dasturlovchi va boshqa kasb ustalari chiqis
MAVZU:IQTISOD VA HAYOT
REJA:
1.IQTISOD VA HAYOT TUSHUNCHASI
2. Iqtisodiyot va demokratik jamiyatning o’zaro bog’liqligi
3. O’zbekistonda jamiyat iqtisodiy hayotini erkinlashtirishning maqsadi va bosqichlari.
1. Iqtisodiyot — yunoncha "oykos" va ("nemein" so'zidan olingan) "nomiks" soʻzlari birlashmasidan kelib chiqqan boʻlib, "oykonomia", ya'ni uy xoʻjaligini boshqarish degan maʼnoni anglatadi. "Ekonomika" soʻzi ommaviy oʻzbek lugʻatiga oʻtilganda "iqtisodiyot" atamasiga oʻzgaradi. Iqtisodiyot cheklanmagan ehtiyojlarni, cheklangan resurslardan samarali foydalanib boshqarishni oʻrganuvchi fanKlassik iqtisodiyotchilar-bu oqim bizning zamonamizga oʻzaro bogʻlikligi bilan ajralib turadi. XVIII asrning ikkinchi yarmi XIX asrning boshlarida Adam Smith,William Petty,David Ricardo,Jean Baptist Sayning iqtisodiy ruknda ishlari ularni bevosita bu oqimni yaralishiga olib kelgan. Bu iqtisodchilarning fikricha xalq boyligining manbasi va mamlakat iqtisodiyotini rivojlanishi oʻzaro mahsulot ishlab chiqarish, raqobat faoliyatini kengaytirishi asosida yaratiladi deya xisoblashgan va oʻzlarining amaliy ishlarida buni yaqqol isbotlab berishgan. Iqtisodiyot hamisha jamiyat hayotining asosini tashkil etadi. Odam yashashi uchun oʻz ehtiyojlarini qondirishi kerak,Hamma ehtiyojlarni qondirish esa ishlab chiqarishni rivojlantirish bilan bogʻliq.Inson sanʼat, adabiyot bilan shugʻullanishdan oldin avval ovqatlanishi, kiyinishi va yashash joyiga ega boʻlishi kerak.buning uchun zarur mahsulotlar, kiyim-kechak va boshqa tovarlar ishlab chiqarishda yaratiladi. Shu tarzda kishilarning moddiy turmush darajasi, moddiy ehtiyojlarning qondirilishi iqtisodiyotning holatiga, iishlab chiqarishning rivojlanishiga tugʻridan-toʻgʻri va bevosita bogʻliqdir. Sobiq totalitar, ma'muriy-buyruqbozlik tizimi sharoitida siyosat iqtisodiyotdan ustun bo’lib, uning rivojlanish yo’nalishlarini belgilab berardi. Bu tuzumning iqtisodiy negizini davlat va kolxoz-kooperativ mulkchilik shakllaridan iborat umumxalq mulki tashkil etardi. Davlat asosiy ishlab chiqarish fondlarining 90 foizdan ortig’iga ega bo’lib, iqtisodiyotda yakka hokimlikni o’rnatgan edi. Buning oqibatida davlat iqtisodiyotni, iqtisodiy hayotni bir markazdan ma'muriy-buyruqbozlik asosida boshqarib borar edi.
Jamiyat a'zolari ijtimoiy mulkka egalik qilish huquqidan mahrum edilar. Tadbirkorlik, biznes bilan shug’ullanish qonun bilan man etilgan edi. Bunday faoliyat bilan shug’ullanganlar chayqovchi, yot unsur sifatida jinoiy javobgarlikka tortilar edilar. Tovarning nuqsonlari bo’yicha iste'molchining talablari u kassa yoki tovar chekini, kafolat muddati belgilangan tovarlar bo’yicha esa tegishlicha rasmiylashtirilgan texnik pasport yoki uning o’rnini bosuvchi boshqa hujjatni taqdim etgan taqdirda ko’riladi. Bunday tovarlar boshqa nuqsonsiz tovarlarga almashtirilib beriladi yoki zararning o’rni pul bilan qoplanadi. Iste'molchi huquqlarining himoya qilinishi, uning tanlash erkinligini ta'minlanishi demokratik iqtisodiy tamoyilining ro’yobga chiqarilishini anglatadi. Shuning uchun Vazirlar Mahkamasining 2002 yilda qabul qilingan muhim qarorlariga muvofiq respublikaga iste'mol tovarlarini noqonuniy yo’l bilan olib kelinishi va sotilishining oldini olish chora-tadbirlarining ko’rilishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Kishilar naf, foyda va daromad olish uchun intilib, o’zlarida bor bo’lgan qobiliyatlari va imkoniyatlarini ishga soladilar. Raqobat iqtisodiyot sub'ektlarining shaxsiy manfaatlarini ro’yobga chiqarishning chegarasini belgilaydi. Shuningdek, raqobat ishlab chiqaruvchi va sotuvchilarning iste'molchi, xaridorlar manfaati, didi, xohishini inobatga olishga bir-biridan arzonroq va sifatliroq tovarlar ishlab chiqarish maqsadida yangi texnika va texnologiyadan foydalanishga undaydi. Iqtisodiyot sub'ektlari uchun soliq yukini kamaytirib borish bilan bir vaqtda soliq tizimining qat'iyligini oshirish, imtiyozlar berishni kamaytirish, kreditlarni qat'iy shartlar asosida berish amaliyotini joriy etish ularning mas'uliyatini yanada oshiradi.
Iqtisodiy hayotni yanada erkinlashtirish, demokratik jarayonlarni kuchaytirish maqsadida yakka va korporativ xususiy mulkdorlar huquqlarini himoya qilish, ularning mas'uliyatini kuchaytirish, tadbirkorlik faoliyati erkinliklarini ta'minlovchi hamda xo’jalik faoliyatini tartibga soluvchi qonuniy-huquqiy bazani takomillashtirish maqsadga muvofiqdir.

MAVZU: ISH YURITISH TILI VA USLUBI

FAKULTETI TADBIRKORLK VA BOSHQARUV
RAQAMLI IQTISODIYOT KAFEDRASI MOLIYA VA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR YO’NLISHI (990538020) Ashurov Xolboy
ANNOTATSIYA;HUJJAT HAQIDA MALUMOTLAR
KALIT SO’ZLAR; HUJJAT, ELEKTRON HUJJAT, NORMATIV HUJJAT
KIRISH;HUJJAT QONUNIYATLARINI O’RGANISH
Hujjat – ish yuritishning asosi. O‘zbek hujjatchiligini shakllantirish va takomillashtirishdagi eng muhim va dolzarb masalalardan biri hujjatlarning tili va uslubi masalasidir. Hujjat tayyorlash va rasmiylashtirishda eng avvalo o‘zbek tilining barcha asosiy qonuniyatlari va qoidalarini ma’lum darajada tasavvur etish zarur.
Hujjatchilik tarixi
O‘zining qadimiy va boy tarixiy an’analariga ega bo‘lgan o‘zbek davlatchiligi, o‘z ish yuritish tarixiga ega. Davlatchilikning boshlang‘ich shakllarida, hali yozuv bo‘lmagan paytlarda, ma’lum odat tusiga kirgan og‘zaki huquqiy me’yorlar asosida ish olib borilgan. Ular yordamida davlatlararo va mamlakat ichidagi, shaxslararo va oilaviy munosabatlar, jinoyatga qarab jazo belgilash, tartib va intizom masalalari yo‘lga qo‘yilgan. Yozuv paydo bo‘lgandan keyingi davrlar mahsuli hisoblanadigan qonun, farmon va farmoyishlar hamda boshqa mazmundagi hujjatlarning amaldagi ko‘rinishlari ham aynan ana shu hujjatlarning davomidir. O‘zbek davlatchiligining ma’lum bir bosqichi arablar istilosi bilan bog‘liq ravishda yuzaga kelgan musulmon huquqi bilan bog‘liq bo‘lib, u Qur’oni Karim va hadislar shaklidagi urf-odatlarni izga soluvchi hujjatlar majmuini qamrab oladi. Ular uzoq yillar davomida jamiyatni boshqarish va tartibga solishning asosiy ma’naviy-huquqiy hujjatlari bo‘lib kelgan. Huquq doirasida amal qiluvchi asosiy hujjatlardan biri – yer egaligi bilan bog‘liq bo‘lgan vaqfnomalar sanaladi. Vasiqa ham qadimda keng tarqalgan hujjat turlaridan biri bo‘lib, mulkka bo‘lgan egalikni bildirib, kishilar o‘rtasidagi munosabatlarni huquqiy asosga qo‘yuvchi hujjat sanalgan va qozilar tomonidan tasdiqlangan. Amir Temur davrida ham soliqqa oid ish yuritish ana shu ko‘rsatmalarga asoslangan.
ASOSIY QISIM;
O‘rta asrlarda ish yuritish huquqiy maqomga ega bo‘ldi, davlat mahkamasida munshaot tizimi shakllandi va qator hujjat turlari paydo bo‘ldi. O‘zbek tilining rasmiy-idoraviy til sifatida qo‘llanishi qoraxoniylar hukmronligi davrida boshlandi. XX asrdan so‘ng o‘zbek xonlari va amirlari saroylarida yozilgan turli xil hujjatlar o‘ziga xos mazmuni, muayyan tartibi va nutqiy qolipi bilan ajralib