Mavzu: Iqtisodiy masalalarni echishda o’rtacha miqdorlarni qo’llash

Mustaqil ishi

Mavzu: Iqtisodiy masalalarni echishda o’rtacha miqdorlarni qo’llash

Reja:

1. Iqtisodiy masalalarni echishda o’rtacha miqdorlarni qo’llash

2.Statistik kuzatish

3.Inflyatsiya

4.O`rtacha miqdorlar

5.Xulosa

KIRISH
O'z  fikir  va  muloxazalarimizni  tasdiqlash  yoki  isbotlash  uchun  liar 
kuni  bir qancha tushuncha  yoki  ma’lumotlarni  ishlatamiz va  qo'llaymiz. 
Masalan.  inflyatsiya.  aholi,  hosildorlik,  o'rtacha yosh yoki ovlik,  valyuta 
kiirsi. kasalningtuzilish vaqti.yalpi ichkimahsulot, o'rtachatezlik vabaho, 
tannarx  va  h.  k.  Ushbu  ko’rsatkich yoki  ma'lumotlar qanday  aniqlanadi 
degan  savolni  o'rtaga tashlasak.  to‘g‘ri  aminmizki,  ko'pchilik  to'g'ri ja- 
vob bera olmavdi. To'g'ri javob berish uchun statistikani  o'rganish kerak. 
Statistikani  o'rganish uchun darslik va praktikumlar zarur.  Respublikada 
statistikaning  ayrim  sohalari  (statistika nazariyasi.  iqtisodiy  statistika va 
h.  k) bo'yicha darsliklar mavjud.  Ular, birinchidan, eskirgan,  ikkinchidan, 
oliy o'quv yurtlari uchun tasdiqlangan va amaldagi namunaviy darstur va 
o'quv  rejasi  asosida vozilmagan.  uchinchidan  va eng asosiysi,  XX asrda 
chop etilgan (ayniqsa. rus tilida) darsliklardan  farq  qilmaydi.
Yuqoridagilarni  e’tiborga olgan  holda Toshkent moliya  instituti  statis­
tika kafedrasining professor o'qituvchilari  va Iqtisodiyot vazirligi xodim- 
lari  liamkorligida Statistika darsli  tayorlandi.
Mazkur darslik statistikani  o'rganuvchi  barcha mutaxasisliklar uchun 
mo’ljallangan.  Darslikning  ushbu  tartibda yozilishi,  lining  mazmuni  va 
larkibini,  nazariv  va amaliy  (ayrim  paytlarda tashkiliy) masalalarni  yori- 
tishni.  prinsipial  holatlarni  misollar  yordamida  ko'rsatib  berishni  oldin- 
dan  bclgilab  beradi.
Bugungi  kunda statistikani  o'rganishda  o'quvchi  ayrim qiyinchiliklar- 
ga  va  qarama-qarshi  fikr hamda yo'nalishlarga  duch  kelish  mumkin.  Bu 
to'g'rida  ortiqcha  savollar tug'ulmasdan,  biz  o‘quvchini  oldindan  ogoh- 
lantirib qo'ymoqchimiz.  Masalan. republikada turli  salohivat va iqtisodiy 
holatda  bo'lgan  korxona  va  tashkilotlarning  bozor  iqtisodiyotiga  bir 
vaqtda  o'tishi,  bir  paytning  o'zida  xizmatlarning  to'liq  pullik  xizmatga 
avlantirilishi  va  ayni vaqtda.  ayrim  imtiyozlarning  saqlab  qolinishi.  xalq 
lusluinchalarining  evolyutsion  yo'l  bilan  o'zgarishi  va  h.  k.  Shuning 
uchun  ham  o'quvchiga  yuqoridagi  o'zgarishlarni  hisobga  olgan  holda 
statistik  metodlarni  qo'llash tavsiya etiladi.
Darslik  ikki  qisimdan  iborat.  Birinchi  qismida  (1-9  boblar)  statistika 
nazariyasi  va metodologiyasi  masalalari  batafsil yoritilgan. va'ni statistik
3

kuzatish, jamlash.  guruhlash. jadvallar,  grafiklar, nisbiy.  o'rtacha ko'rsat- 

kichlar va variatsiya'ni  o'rganish  metodlari,  tanlab  kuzatish,  dinamikani 
o'rganish.  indeks, korrelyatsiya-regressiya metodlari  va boshqalar ko'rib 
chiqilgan.
Darslikda.  shuningdek.  (10—16  boblar)  sotsial-iqtisodiy  statistika  ma- 
salalari.  ya'ni  aholi,  mehnat  bozori.  milliy  boylik.  moliya  bozori,  iqti- 
sodiy  ko'rsatkichlarni  hisoblash  texnologiyasi  va  tahlil  qilishning  statis- 
tik  metodlari  aniq va  amaliy  misollar yordamida  o'quvchiga tushuntirib 
berilgan.  Statistika  metodologiyasining  natnunaviy  va  amaliy  misollar 
bilan  to'ldirilganligi  darslikning  ilmiy-amaliy  ahamiyatini  oshiradi  va 
uni  o'quvchilartomonidan o‘zlashtirishni osonlashtiradi.
Darslikning  maqsadi  -   barcha  hodisa  va  voqealarni  xarakterlovchi 
ko'rsatkichlarni  hisoblash  texnologiyasini.  ularning  tarkibini.  dinamika- 
sini.  o'zaro  bog'liqligini.  ularga  ta'sir  qiluvchi  omillarni  aniqlashda  va 
tahlil  qilishda zarur bo'lgan  iqtisodiy -  statistik metodlami  qo'llash  ham- 
da  statistik  tahlil  yordamida  mayjud  imkoniyat  va  ishlamayotgan  zaxi- 
ralarni  aniqlab  ularni tezkorlik bilan  xo'jalik oborotiga kiritish yo'llarini 
o'rgatishdir.
Darslikning  1-5.  7.  8.  13-boblari  professor  X.  Shodiyev.  6.  9-bob- 
lari  professor  1.  Habibullayev,  10,12-boblari  dotsent  N.  Rashitova,  11, 
15-boblari  dotsent M.  Umarova.  14.16-boblari  dotsent  B.  Maxmudov  to- 
monidan  yozilgan.  5-bobini  tavyorlashda  assissent  A.Ro'ziyev  ishtirok 
etgan.
Darslik mualliflari taqrizchilarga va uni nashrga tavyorlashda ko'mak- 
lashganlarga o'z minnatdorchiligini bildiradi harnda o'quvchilardan kitob 
haqidagi taklif.  mulohaza, maslahat va istaklarni kutub qoladi.
4