Mavzu: Iqtisodiy islohotlar, xususiy mulkchilikning shakllanishi. Qishloq xo`jaligini intensive rivojlanishida xorijiy tajriba va xamkorliklar

Beshinchitamoyil–bozoriqtisodiyotigaasta-sekin, bosqichma-bosqicho‘tish. ButamoyilO‘zbekistonmodeliningtamaltoshi, uningasosiymezonidir.Bozoriqtisodigao‘tish–bumavjudiq­ti­so­diytuzumnita’mirlabtakomillashtirishemas, balkitamomanyangibo­zortiziminiyaratishnibildiradi. Buyo‘lrevolyusionemas, balkievo­lyu­sionyo‘ldir. Buo‘tishdavribirqanchabosqichlarnio‘zichigaoluvchiuzoqdavrekaninibildiradivaodamlaruchunmutlaqoyangihayotfalsa­fasihisoblanadi.
Mazkurtamoyilgabinoanislohotlartadrijiyyo‘lbilan, ularmustabid-rejaliiqtisoddansekin-astabozortizimigao‘tishini, ammobuta­­­lofatsiz, larzalarsizbo‘lishinibildiradi. SHoshma-shosharlikbilanbozorqoidalarinihayotgajoriyetibbo‘lmaydi. Buninguchuntayyorgarlikvamuayyanvaqtta­­labqilinadi. Bozormunosabatlarishakllanibulgurmagansharoitdamav­judaloqalarnibuzibyuborishiqtisodniizdanchiqarishi, aholitur­mu­shi­­nikeskinpasaytirib, sotsialto‘qnashuvlargaolibkelishimumkin. SHusababdanislohotlarevolyusiontarzdavasharoithozirlanishigaqa­­­rabketma-keto‘tkazilishikerak. Sekin-astalikvaehtiyotkor­­likqoidasi “falajterapiyasi” tamoyiliniin­­koretadi. BuO‘zbekistonningyangituzumga, bozoriqtisodiyotigao‘tish­da­­gio‘zigaxosxususiyatgaegabo‘lganmilliyyo‘liedi.
O‘zbekistonRespublikasiBirinchiPrezidentiI.A.Karimovishlabchiqqanmilliymodelo‘zigaxosbo‘lib, undabozoriqtisodiyotiningma’lumbirturiyokimu­­­ayyanbirdavlatyo‘lito‘g‘ridanto‘g‘riko‘chiribolinganiyo‘q. Unitan­lash­damamlakatimizningiqtisodiy-ijtimoiysharoitivasalohiyati­dan, xal­qimizningtarixi, milliyurf-odatlari, diniye’tiqodidankelibchi­qildi. Bundako‘plabrivojlangandavlatlartajribasimukammalo‘r­ga­nil­divainobatgaolindi.
Dunyoamaliyotidao‘tishdavriuchunmukammalmodelningo‘ziyo‘q. Negaki, birdavlatningyo‘liboshqalaruchunmutlaqoto‘g‘rikelmasligimumkin. Harbirmamlakato‘zigaxossiyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, geopolitikvatabiiy-geografiksharoitgaega. SHuma’nodaharbirdavlato‘ziq­tisodiyrivojlanishmodeligaegabo‘lishikerak.
Amalda “O‘zbekmodeli” atamasiO‘zbekistonningMarkaziyOsiyodabarqarorrivojlanayotgandavlatlardanbirigaaylanishibilanbog‘liqtarzdapaydobo‘ldi. Mutaxassislartomonidanushbuatama 1993 yildanqo‘llanilaboshlandi, chunkibudavrdanboshlabO‘zbekistondaolibborilayotgankengqamrovliiqtisodiyislohotlaro‘zidaiqtisodiyo‘sishbilanhamohangtarzdaijtimoiy-siyosiybarqarorliknimujassamlashtirganedi. BuayniqsasobiqIttifoqparchalangandavrningdastlabkiyillaridako‘zgatashlanardi. Albatta, harqandayprogressivg‘oyaningevolyusiyasibo‘lganikabi, O‘zbekistonrahbaritomonidantaklifetilganrivojlanishkonsepsiyasi, islohotlarningko‘lamiyo‘nalishlaridankelibchiqqanholdatakomillashib, chuqurlashibbormoqda.
Ijtimoiyyo‘naltirilganbozoriqtisodiyotigao‘tishningnazariyasoslari, strategikmaqsadlari, ustuvoryo‘nalishlari, muammolarivaularninghaletilishyo‘llaridastlabPrezidentiIslomKarimovning “O‘zbekistonningo‘zistiklolvataraqqiyotyo‘li”, “O‘zbekistonkelajagibuyukdavlat”, “O‘zbekistonbozormunosabatlarigao‘tishningo‘zigaxosyo‘li”, “O‘zbekistonningsiyosiy-ijtimoiyvaiqtisodiyistiqboliningasosiytamoyillari” asarlaridao‘zifodasinitopdi.Keyinchalikushbukonsepsiya “O‘zbekistoniqtisodiyislohotlarnichuqurlashtirishyo‘lida”, “O‘zbekiston XXI asrbo‘sag‘asida: xavfsizlikkataxdid, barqarorlikshartlarivataraqqiyotkafolatlari”, “O‘zbekiston XXI asrgaintilmoqda”, “O‘zbekistondademokratiko‘zgarishlarniyanadachuqurlashtirishvafuqarolikjamiyatiasoslarinishakllantirishningasosiyyo‘nalishlari”, “Bizningboshmaqsadimiz – jamiyatnidemokratlashtirishvayangilash, mamlakatnimodernizatsiyavaislohetishdir” kabiasarhamdama’ruzalaridatakomillashtiribkelinmoqda.
Tahlillarhozirgidavrgachao‘zbekmodelio‘ziningrivojlanishidabirnechabosqichlarnibosibo‘tganiniko‘rsatmoqda.
Birinchibosqich – 1989-1991 yillarniqamraboladi, ya’nibudavrdasobiqIttifoqtarkibigakirganharbirrespublikao‘ziningimkoniyativaumumittifoqtaqsimotidankelibchiqib, mintaqaviyxo‘jalikhisobigao‘tmoqdaedi. BuboradagiasosiymuammomajburanjoriyetilgansotsialistikmunosabatlarvaO‘zbekistonningrealimkoniyatlario‘rtasidagiziddiyatlardao‘zifodasinitopdi.
Ikkinchibosqich – mustaqillikningilkdavri (1991-1993 yillar), ya’nio‘zistiqlolvataraqqiyotyo‘liniizlashningengmurakkabvaqiyinpallasihisoblanadi. O‘ztaraqqiyotyo‘linitopishO‘zbekistonuchunyanashubilanmurakkabediki, ko‘plabEvropadavlatlaridanfarqlio‘laroq, xalqimizo‘zigaxoseksperimentob’ektigaaylanganedi. Nokapitalistikmunosabatlarhukmronlikqilgandavrrespublikaiqtisodiyotiningrivojlanishidasalbiyoqibatlarkeltiribchiqardi, chunkibuningnatijasidapishibetilmagan, majruhholatdagiishlabchiqarishmunosabatlarishakllandi.