Mavzu. Investitsiyalarni baholash usullari

Ichki daromadlilik stavkasi (IRR)

• 
  IRR = loyihaning NPV darajasi nolga teng bo‘lgan diskontlash stavkasi.
  
• 
  Ko‘rsatkich kiruvchi va chiquvchi pul oqimlari loyihaning hayotiy siklining turli paytlarida yuzaga kelishi mumkinligini hisobga olgan holda foizlarda ifodalangan investitsiyalardan o‘rtacha foydani aks ettiradi.
  
• 
  Qaror qabul qilish qoidasi: IRR kapital qiymatidan yuqori bo‘lgan loyihalar qabul qilinadi; IRR qanchalik yuqori bo‘lsa, loyiha shunchalik jozibador bo‘ladi.
  
• 
  Ushbu ko‘rsatkich, odatda, aniq hisoblanmaydi; bunda sinov va xatolar usulini qo‘llash lozim.
  

•IRR bo‘yicha xulosalar:

• 
  Bu usul aksiyadorlar farovonligini oshirish vazifasi bilan bevosita bog‘liq emas. U, odatda, NPV bilan bir xil natija beradi, lekin turli ko‘lamdagi raqobatlashuvchi loyihalar mavjud bo‘lgan vaziyatda u odamni chalkashtirishi mumkin;
  
• 
  usul pul oqimlarining vaqt jihatini hisobga oladi;
  
• 
  usul barcha muhim ma’lumotlarni hisobga olish imkonini beradi;
  
• 
  Har doim ham amaliyotda qo‘llash mumkin bo‘lgan aniq natijalarni bermaydi:
  
• 
  ko‘pincha loyihaning hayot sikli davomida moliyalashtirishga xarajatlar o‘zgarishiga dosh berolmaydi;
  
• 
  nostandart pul oqimlari kuzatilganda, to‘plam yoki IRR mavjud emasligi muammosi yuzaga keladi;
  
• 
  NPV usulidan ortda qoladi.
  

Qoplash davri (PBP)

• 
  PBP = boshlang‘ich investitsiyadan chiquvchi pul oqimlari kiruvchi pul oqimi hisobiga o‘zini qoplashi uchun talab qilingan vaqt davri.
  
• 
  Qaror qabul qilish qoidasi: PBPsi belgilangan maksimal muddatdan oshmaydigan loyihalar qabul qilinadi; PBP qanchalik qisqa bo‘lsa, loyiha shuncha jozibali bo‘ladi.
  
• 
  Diskontlangan PBPni olish uchun diskontlangan kelgusi kiruvchi oqimlarni qo‘llash yo‘li bilan biroz yaxshilanishi mumkin.
  
• 
  PBP bo‘yicha xulosalar:
  
• 
  Usul bank aksiyadorlarining farovonligi bilan bog‘liq emas; qoplash sanasi kelgandan so‘ng kiruvchi pul oqimlarini e’tiborsiz qoldiradi.
  
• 
  Usulning “diskontlanmagan” varianti pul oqimlarining vaqt jihatini yaxshi hisobga olmaydi.
  
• 
  Muhim ma’lumotlarning salmoqli miqdorini e’tiborsiz qoldiradi.
  
• 
  Usul har doim aniq natijalar bermaydi va amaliyotda qo‘llash uchun noqulay bo‘lishi mumkin.
  
• 
  NPVdan sezilarli darajada ortda qoladi, ammo tushunish oson va likvidlilikni baholash imkonini beradi, bu uning keng qo‘llanilishiga olib kelishi mumkin.