Mavzu: “Investitsiya loyihalarining moliyaviy va iqtisodiy samaradorligini baholash”

Фойданинг ички меъёри усули

• Фойданинг ички меъёри усули (IRR) - бу пул тушумларининг дисконт қиймати пул чиқимларининг дисконт cтавкасига тенг бўлгандаги даромадлилик даражаси ёки бўлмаса лойиҳадан олинган соф тушумларнинг дисконтланган қиймати инвестицияларнииг дисконтланган қийматига, соф жорий қиймат эса нолга тенг бўлгандаги дисконт меъёридир. Бу кўрсаткични аниқлаш учун соф жорий қийматни аниқлашда ишлатилган формуладан фойдаланилади ва соф жорий қиймат нолга тенглашадиган минимал фоиз ставкаси топилади.

• Инвестиция лойиҳаларининг самарадорлигини дисконтлашнинг фойданинг ички меъёри усули асосида баҳолаш (IRR).

• IRR

• NPVk

• Sof joriy qiymat va foydaning ichki me’yoriy bog’liq grafigi.

• бу ерда, NPV1 – d1 дисконт меъёри ставкасидаги соф жорий қийматнинг ижобий миқдори; NPV2 – d2 дисконт меъёри ставкасидаги соф жорий қийматнинг салбий миқдори.
• IRR лойиҳадан кутилаётган даромадлиликни кўрсатади ва қилиниши мумкин бўлган максимал ҳаражатлар чегарасини белгилаб беради, яъни IRR олинаётган кредит бўйича банк фоиз ставкасини юқори чегарасини кўрсатади, айни шу фоиз чегарасидан юқори миқдорга эга бўлинганда лойиҳа даромад келтиради.

Шундай ҳолатлар ҳам бўлиши мумкинки, инвесторнинг ўзи инвестиция лойиҳасини молиялаш учун бирор субъектдан муайян фоиз остида кредит олиши мумкин. Бу пайтда лойиҳадан кутиладиган натижа кредит учун фоиздан, албатта юқори бўлиши лозим ёки инвестор ўзининг мақсад қилган фойдасини олиш даражасини ҳам билиши керак. Мана шу ҳолатлар, яъни кредит учун фоиз ёки фойда олиш даражаси, одатда баръерли (тўсиқли) коэффициент (hurdle rate) (HR) деб ҳам номланади. Бу кўрсаткич фойданинг ички меъёри билан солиштирилади (таққосланади).

• Шундай ҳолатлар ҳам бўлиши мумкинки, инвесторнинг ўзи инвестиция лойиҳасини молиялаш учун бирор субъектдан муайян фоиз остида кредит олиши мумкин. Бу пайтда лойиҳадан кутиладиган натижа кредит учун фоиздан, албатта юқори бўлиши лозим ёки инвестор ўзининг мақсад қилган фойдасини олиш даражасини ҳам билиши керак. Мана шу ҳолатлар, яъни кредит учун фоиз ёки фойда олиш даражаси, одатда баръерли (тўсиқли) коэффициент (hurdle rate) (HR) деб ҳам номланади. Бу кўрсаткич фойданинг ички меъёри билан солиштирилади (таққосланади).
• IRR ва HR ларни таққослаш натижасида улар орасида қуйидаги боғлиқлик ҳосил бўлади:
• агар IRR>HR, лойиҳа самарали ҳисобланади ва у фойдаланиш учун қабул қилинади;
• агар IRR
• агар IRR=HR, ихтиёрий ечимни қабул қилиш мумкин, яъни лойиҳани амалга оширишдан зарар ҳам, фойда ҳам кўрилмайди.