Mavzu: Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning xorij tajribalari

Zaxira kapitali ta'sis hujjatlarida nazarda tutilgan yoki qonun hujjatlari bilan belgilanadigan bo'lsa, korxonada tashkil etilishi mumkin. Majburiy bunday zaxira fondlari ochiq aktsiyadorlik jamiyatlarida yoki chet el kapitali ishtirokidagi korxonalarda tashkil etiladi. "Aktsiyadorlik jamiyatlari to'g'risida" Federal qonunga binoan ularning qiymati ustav kapitalining kamida 5 foizini tashkil qilishi kerak. Ushbu mablag'larning sarflanishi aksiyadorlar yig'ilishining qarori bilan kompaniyaning zararlarini qoplash, jamiyatning obligatsiyalarini sotib olish va agarda boshqa mablag' bo'lmasa, o'z aktsiyalarini sotib olish mumkin.
Korxona investitsiya uchun foydalanishi mumkin bo'lgan asosiy manba bu foyda. Soliq va majburiy to'lovlarni olgandan so'ng, aktsiyadorlar umumiy yig'ilishining qarori bilan dividendlarni to'lash, turli xil fondlarni shakllantirish, investitsiyalarni amalga oshirish, o'tgan yillardagi zararlarni qoplash va boshqalar uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan sof foyda qoladi. Daromadning investitsiyalar uchun ajratilgan qismi jamg'arma fondida (yoki rivojlanish fondida) to'planadi.
Investitsiya qilinishi kerak bo'lgan foyda ulushini aniqlash ko'p jihatdan korxona egalarining siyosatiga, ularning maqsadlariga bog'liq. Umuman olganda, foyda har doim kengaytirilgan takror ishlab chiqarishning asosiy manbai sifatida qaraladi, u har doim investitsion moliyalashtirishni ishlab chiqarishning kelajakdagi natijalari bilan kelajakdagi daromadlari bilan bog'lanishini ta'minlaydi.
Foydadan investitsiyalarga ajratilgan mablag'lar hajmi ko'p jihatdan olingan foyda miqdoriga bog'liq. Foyda yalpi daromad (daromad) va xarajatlar (xarajatlar) o'rtasidagi farq bo'lgani uchun, daromadning mos ravishda ko'payishi va tannarxning pasayishi foyda o'sishiga olib keladi. Shu munosabat bilan ishlab chiqarish tannarxi va yalpi daromad qiymatiga ta'sir qiluvchi barcha omillar pirovardida investitsiyalar hajmiga ta'sir qilishi mumkin. Bundan tashqari, jamg'arma jamg'armasi shakllanadigan sof foyda soliq to'lovlari hajmiga ham bog'liqdir. Hozirgi vaqtda investitsiyalarni moliyalashtirish manbai sifatida foyda miqdorini oshiruvchi omil investitsiya solig'i krediti bo’ldi. Uning sharofati bilan korxona ma'lum vaqt ichida investitsiyalarni moliyalashtirishni ko'paytirish, soliq to'lovlarini qisqartirish, keyinchalik ularni bosqichma-bosqich to'lash va foizlarni hisoblab chiqish imkoniyatiga ega.
Ushbu maqsadlar uchun amortizatsiyadan foydalanish investitsiyalarni moliyalashtirish hajmini oshirishga imkon beradigan muhim manbadir. Amortizatsiya to'lovi- bu asosiy kapital qiymatining bir qismini yangi yaratilgan tovarlar qiymatiga o'tkazish. Ushbu summalar mahsulot sotilgandan keyin ishlab chiqaruvchiga qaytariladi va asosiy kapitalni oddiy ko'paytirish uchun mo'ljallangan. Ammo ilmiy-texnik taraqqiyot sharoitida oddiy ishlab chiqarish ishlab chiqaruvchiga bozorda barqarorlikni va yuqori daromadni ta'minlay olmaydi, buning uchun doimiy ravishda texnik bazani yaxshilash kerak. Shu munosabat bilan amortizatsiya fondlari uskunalarni modernizatsiya qilish, ishlab chiqarishni qayta qurish, yangi texnologiyalarni joriy etish, ya'ni. ushbu mablag'lar ko'plab investitsiya loyihalarini amalga oshirishga xizmat qiladi.
Rossiyada investitsiyalar bo'yicha amortizatsiya ajratmalaridan foydalanish hali etarli darajada faol emas, bu investitsiyalar samaradorligini pasaytiradi, chunki o'z mablag'laridan foydalanish har doim qarzga olingan mablag'larga qaraganda korxona uchun foydalidir. Ammo ikkita nuqta amortizatsiyadan samarali foydalanishga xalaqit beradi. Birinchisi, asosiy kapitalning uzoq muddatli amortizatsiyasi, asosan, 5-7 yildan 15-20 yilgacha. Shuning uchun kerakli miqdorlarni to'plash uchun etarlicha katta vaqt davri talab qilinadi. Va Rossiya uchun xos bo'lgan hozirgi vaqtda, yuqori darajada inflyatsiya darajasi saqlanib qolmoqda va amortizatsiya fondlariga o'tkaziladigan mablag'lar doimiy ravishda amortizatsiya qilinmoqda. Shuning uchun katta mablag 'to'planishida ma'no yo'qoladi, yil davomida sanab o'tilgan barcha hissalar amortizatsiya qilinmaguncha tezda sarflanishi kerak. Shu sababli, investitsiyalarni moliyalashda amortizatsiya ulushi unchalik katta emas rivojlangan mamlakatlarda investitsiyalarni moliyalashtirishning qariyb 70-80 foizi amortizatsiya hisobiga bo'ladi.
Hozigi kunda Rossiyada asosiy vositalar qiymatining katta qismi (60-75% gacha) ularning yaroqlilik muddatining birinchi yarmida amortizatsiya qilinishi mumkin bo'lgan amortizatsiya chiziqsiz usullaridan foydalanishga ruxsat beriladi. Bu sizga eskirgan davrda asosiy vositalarni almashtirish holatlarida asosiy kapitalni to'liq almashtirilishidan yo'qotishlarni kamaytirishga va shunga mos ravishda investitsiyalarda amortizatsiya ajratmalari bo'yicha investitsiyalar ulushini ko'paytirishga imkon beradi. Shu bilan birga, amortizatsiya fondlarining maqsadli foydalanilishi ustidan nazoratni kuchaytirish va ularning amortizatsiya iqtisodiy xususiyatiga xos bo'lmagan boshqa maqsadlarga sarflanishiga yo'l qo'ymaslik kerak. Kompaniya asosiy kapitalni ko'paytirishni, amortizatsiya hisoblash usullarini takomillashtirishni va amortizatsiya fondlaridan foydalanishning ustuvor yo'nalishlarini tanlashni ta'minlaydigan amortizatsiya siyosatini ishlab chiqishi va amalga oshirishi kerak.⁶
Qarzga olingan mablag'lar - bu ma'lum bir muddatga olingan va qaytarilishi kerak bo'lgan pul mablag'lari, odatda kreditni to'lash uchun boshqa shartlar mavjud bo'lsa-da, odatda kelishilgan foizlar to'langan holda. Ular turli xil ssudalar, shuningdek korxonaning obligatsiyalar va boshqa qarz majburiyatlari natijasida olingan mablag'larni o'z ichiga oladi. Bozor iqtisodiyoti normal faoliyat ko'rsatadigan sharoitda, jalb qilingan mablag'lar investitsiyalarni moliyalashtirishning arzonroq manbai bo'lib qoladi, chunki kreditlar va zayomlarga bo'lgan foizlar odatda ishlab chiqarish rentabelligi darajasidan past bo'ladi, bu esa o'z mablag'larini ishlab chiqarish ehtiyojlari va investitsiya uchun jalb qilingan mablag'lardan foydalanishni foydaliroq qiladi.
Investitsiyalarni moliyalashtirishda kreditning turli shakllari: tijorat, bank, kredit va byudjet manbalaridan olingan kreditlar qo'llaniladi. Tijorat ssudasi - bu investitsiya jarayonining ehtiyojlari uchun etkazib beriladigan moddiy va boshqa qiymatlar uchun kechiktirilgan to'lovni nazarda tutuvchi tovar krediti. Bank krediti investitsiya faoliyati uchun zarur bo'lgan mablag'ni sarflashni o'z ichiga oladi. Buni bank tashkilotlaridan maxsus kelishilgan shartlarda olish mumkin. Ba'zi hollarda, agar korxona rivojlanishi milliy muammolarni hal qilsa va mamlakatning butun iqtisodiyotini rivojlanishiga hissa qo'shsa, investor ta'minlanadi kredit byudjetlari turli darajalarda. Bunday kreditlar odatda ijtimoiy sohaning asosiy ehtiyojlarini qondirish va ishlab chiqarish infratuzilmasini rivojlantirish uchun beriladi.
Qarzga olingan mablag'larni jalb qilish usullaridan biri korporativ obligatsiyalar chiqarishdir. Shu tarzda, investitsiyalarga aholining vaqtincha bo'sh mablag'lari va bozor iqtisodiyotining boshqa sub'ektlari jalb qilinadi. Bunday zayomlarning amal qilish muddati investitsiyalarning kutilgan muddatidan biroz uzoqroq bo'lishi kerak, shunda ushbu kreditni qaytarish uchun mablag'lar realizatsiya qilingan investitsiyalardan olingan daromaddan olinishi mumkin. Bunday kreditlarni joylashtirish uchun ular potentsial investorlarni jalb qilishi kerak. Buning uchun ular uchun juda foydali bo'lgan sharoitlarni yaratish va qimmatli qog'ozlar bozorida obligatsiyalarning likvidligini ta'minlash kerak.
Obligatsiyalarni chiqarish orqali investitsiya mablag'larini jalb qilish kompaniyaga kichik korxonalarning moliyaviy resurslaridan foydalanishga imkon beradi, ular korxona faoliyatiga deyarli aralashmaydi va o'z maqsadlarini amalga oshirishiga to'sqinlik qilmaydi, ma'lum printsiplar asosida ishlaydi. Bundan tashqari, ushbu sarmoyadorlar tomonidan olinadigan foiz stavkasi qat'iy va bank ssudasidan pastroq. Bu korxonalarga o'z daromadlari va xarajatlarini aniqroq aniqlash imkonini beradi, tanqidiy vaziyatlar xavfini kamaytiradi. Ushbu resurs nuqtai nazaridan kamchilik bu qimmatli qog'ozlar bozorini boshqarish organlari tomonidan obligatsiyalar chiqarilishini tartibga solish va obligatsiyalarning ikkilamchi bozorining amalda mavjud emasligidir. Shunga qaramay, jamoaviy ravishda tashqi manbalar katta afzalliklarga ega: ular qo'shimcha mablag'larni jalb qilish orqali korxonaga sarmoya kiritish imkoniyatlarini sezilarli darajada oshiradi, ayniqsa kompaniya yaxshi obro'ga ega bo'lsa, garovni taqdim qilishi yoki nufuzli kafolatlar vakili bo'lishi mumkin. Ammo ko'pincha qarz olish uzoq va ancha murakkab jarayon. Qarzga olingan mablag'lardan foydalanganda korxonaning to'lovga layoqatsizligi va bankrotligi xavfi keskin oshadi, buning natijasida investor o'z mulkidan mahrum bo'lishi mumkin bo'lgan variantlar mavjud va investitsiya xarajatlarida qarz mablag'lari ulushining ko'payishi bilan bu xavf oshadi.
Investitsiyalarni moliyalashtirishning jalb qilingan manbalaridan foydalanganda, korxona ixtiyorida qolgan foyda massasi kamayadi, chunki kredit bo'yicha foizlar va kredit bilan bog'liq boshqa to'lovlar foyda hisobidan to'lanadi. Ba'zi hollarda, uzoq muddatli kredit shartnomalari tuzilganda, ular kredit bozorida foiz stavkasi pasayganda zarar ko'radi va investor hali ham oldindan kelishilgan yuqori stavkada kreditlarni olishi kerak. Va nihoyat, qarz mablag'lari har doim qaytarilishi kerak va shuning uchun investitsiya loyihalarini amalga oshirishdan olingan daromadlarning katta qismi qarzlarni to'lashga yo'naltiriladi.
Ba'zi hollarda, tashqaridan bepul pul yig'ish mumkin. Bunday manbalar bir nechta bo'lishi mumkin. Birinchidan, bu, albatta, byudjet mablag'lari. Ular milliy ahamiyatga ega bo'lgan ishlab chiqarishga sarmoya kiritishda mavjud bo'lishi mumkin. Ammo bu sohalar katta xususiy kapital xarajatlarini talab qiladi, ular ko'pincha xususiy biznes vakillarini amalga oshira olmaydilar. Bundan tashqari, ushbu investitsiyalar yuqori xavf va uzoq muddatli iqtisodiy foyda tufayli jalb qilinmaydi. Shu munosabat bilan deyarli butun dunyoda byudjet mablag'lari ijtimoiy va sanoat infratuzilmasini rivojlantirishga, milliy iqtisodiyotda ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni belgilovchi yoki milliy iqtisodiyot tarkibini yaxshilaydigan yangi ilg'or korxonalarni yaratishga investitsiyalarni moliyalashtirmoqda. Ushbu investitsiyalarni amalga oshirish bilan davlat iqtisodiy o'sishni rag'batlantiradi va mamlakatdagi iqtisodiy vaziyatga ta'sir qiladi.
Byudjet ssudasi yuridik shaxsga qaytarib berish shartlari va kreditni qaytarish kafolati to'g'risidagi shartnoma asosida beriladi. Ushbu kafolatlar banklar tomonidan yoki mulkning garovi bilan, kreditning 100 foiziga aktsiyalar, qimmatli qog'ozlar va aktsiyalar shaklida berilishi mumkin. Bunday kreditni olish uchun avval berilgan byudjet ssudalari bo'yicha qarzlari bo'lmagan yuridik shaxslargina olishlari mumkin. Qarz oluvchi foizlarni to'lashi va ssudani o'z vaqtida to'lashi va so'roviga binoan, tartibga soluvchi organlarga olingan mablag'larning ishlatilishi to'g'risida ma'lumot berishi kerak. Ushbu kredit bo'yicha barcha to'lovlar byudjetga to'lanadigan to'lovlarga tengdir.
Davlat kafolatlari xavfning 100 foizini qoplamasligi kerak. Investitsion soliq krediti soliq to'lovchiga ma'lum bir davrda zarur soliq miqdorini kamaytirishga va keyinchalik ushbu foizlarni ma'lum foiz bilan undirishga imkon beradi. Bunday kredit daromad solig'i uchun, shuningdek, bir yildan besh yilgacha bo'lgan muddatga soliq va hududiy soliq uchun berilishi mumkin. Soliq yig'ish uchun to'lanmagan summalar tegishli foizlarni hisoblab chiqariladigan kredit summasidan iborat bo'ladi. Ular Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining qayta moliyalash stavkasining 0,5 dan 0,75 gacha bo'lgan stavka bo'yicha to'lanadi. Agar qarz oluvchi olingan kreditning barcha miqdorini va to'lanishi lozim bo'lgan foizlarni muddatidan oldin to'lagan bo'lsa, bunday kredit to'g'risidagi shartnomaning amal qilishi to'xtatilishi mumkin.
Kelgusida korxonalarni kreditlash uchun davlat byudjeti mablag'laridan foydalanishdan voz kechish va ushbu funktsiyalarni ixtisoslashgan muassasalar, sug'urta kompaniyalari va davlat ishtirokidagi banklarga topshirish hisobiga ularga moliyaviy kafolatlar berish rejalashtirilmoqda.
Umumiy hisobga olinganda hozirgi kunda amaliyotda mavjud bo’lgan investitsion loyihalarni moliyalashtirish usullari va manbalarini quyidagi 1- rasmda to’liq ko’rishimiz mumkin: