mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish – mavzu: Kapital qurilish va kapital qo‘yilmalar. Reja

2. Investitsiya faoliyatida ipoteka krediti. Kreditni rasmiylashtirish tartibi 
Mamlakatimizda bozor munosabatlari tizimini har tomonlama rivojlantirish va 
mustahkamlash  uchun  yangidan-yangi  iqtisodiy-huquqiy  vositalar  vujudga 
keltirilmoqda.  Xususiy  tadbirkorlik  erkin  iqtisodiy  zonalar,  lizing,  ipoteka  shular 
jumlasidandir.  Xususan,  ipotekani  mamlakat  miqyosida  keng  qo‘llash  imkoniyati 
chegaralanmagan. Ipotekaning mohiyati shundan iboratki, ko‘chmas mulk, jumladan, 
uy,  bino  va  shu  kabilarga  nisbatan  huquqlarga  yega  bo‘lgan  shaxslar  ushbu 
huquqlarini  garovga  qo‘yib,  kredit  olishlari  va  ushbu  mablag‘dan  samarali 
foydalanish orqali o‘z maqsadlariga yerishishlari mumkin. 
Ipoteka – majburiyatlarni ko‘chmas mulk bilan ta’minlashning bir usuli bo‘lib, 
bunda  agar  garovga  qo‘yuvchi  o‘z  majburiyatlarini  bajarmasa,  garovga  oluvchi  o‘z 
talablarini  garovga  qo‘yilgan  ko‘chmas  mulk  hisobidan  qondirish  huquqiga  yega 
bo‘ladi.  Ipoteka  pul  majburiyatlari  ta’minotida,  shu  jumladan,  kredit  shartnomalari 
majburiyatlarida  ishlatilishi  mumkin.  Ipoteka  krediti  –  banklar  tomonidan  ko‘chmas 
mulk garovi asosida ko‘chmas mulkni sotib olish yoki qurish uchun beriladigan uzoq 
muddatli  kredit  turidir
2
.  O‘tmishda  garovga  noilojlik,  muhtojlikda  murojaat 
 
2
  Саттаров  Б.К.  Мамлакатимиз  макроиқтисодий  сиёсатини  ипотекага  таъсири  //  Иқтисодий  оқимлар  доиравий 
айланиш  жараёнининг  ижтимоий  йўналтирилган  бозор  иқтисодиётини  шакллантиришдаги  роли:  назарий 

---

qilinadigan  ko‘ngilsiz  chora  sifatida  qaralgan.  Biroq  bozor  tizimida  garov,  ayniqsa, 
ko‘chmas mulk garovi – ipoteka aholining faol, uddaburon, ishbilarmon qismi uchun 
vaqtinchalik  pul  mablag‘lariga  zarurat  sezganda  qo‘llanadigan  va  keyinchalik 
ortiqcha  zo‘riqishlarsiz  o‘rni  to‘lib  ketadigan  samarali  tadbir  hisoblanadi.  Ipotekani 
qo‘llash  uchun  eng  avvalo  fuqaro  yoki  yuridik  shaxsda  ko‘chmas  mulk  ob’ektlari 
(bino,  inshoot,  kvartira,  korxona,  mulkiy  majmua  va  hokazo)ga  nisbatan  mulk 
huquqi, vakolatli davlat idorasi tomonidan ajratib berilgan yer uchastkasiga nisbatan 
meros  qilib  qoldiriladigan  umrbod  foydalanish  huquqi,  fermer  xo‘jaliklarida  esa 
dehqonchilik  uchun  ajratilgan  yerlarga  nisbatan  ijara  huquqi  bo‘lishi  lozim. 
Ko‘chmas mulklarga nisbatan huquqlar davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan bo‘lishi shart. 
Ipoteka  turmushning  ko‘pgina  sohalarida,  ayniqsa,  tadbirkorlikda  turli  maqsadda 
kredit olish uchun qo‘llanadi. Ko‘chmas mulk garovi tijorat banklari uchun garovning 
boshqa  turlariga  nisbatan  ishonchliroq  hisoblanadi:  uning  qiymati  katta,  bahosining 
pasayish  xavfi  kam,  aksincha,  oshib  borishi  mumkin,  u  iste’mol  qilinishi  yohud 
yashirib qo‘yilishi mumkin emas. 
Mamlakatimizda  ipotekani  keng  va  oson  qo‘llash  uchun  barcha  shart-
sharoitlar: huquqiy asos, zarur infratuzilma – tijorat banklari, baholovchi tashkilotlar, 
tadbirkorlik  tuzilmalari  va  shu  kabilar  mavjud.  Nizolarni  sud  orqali  hal  etish, 
huquqlarni  himoya  qilish,  kreditlar  qaytarilmaganda  undiruvni  ko‘chmas  mulkka 
qaratish  mexanizmi  ishlab  turibdi.  Albatta,  har  qanday  garov  kabi  ipotekada  ham 
ko‘chmas mulk garovi evaziga olingan qarz qaytarilmaganda kreditorlarning talablari 
ko‘chmas  mulk  hisobidan  qanoatlantiriladi.  Zohiran,  garovga  qo‘yuvchini 
cho‘chitadigan  holat  ham  shu  hisoblanadi.  Biroq  maqsadi  puxta  o‘ylangan,  barcha 
imkoniyatlar chamalangan, yetti o‘lchab bir kesilgan bo‘lsa, bunday xavfsirash uchun 
asos  kam.  Albatta,  hayotda  ko‘p  hollarda  tavakkal  qilmasdan  iloj  yo‘q.  Shubhasiz, 
oqilona  tavakkal  qilish  tadbirkorlik  va  shijoatkorlikning  muhim  belgisi  hisoblanadi. 
Ko‘p  hollarda  taraflar  insofli  bo‘lganda,  ipoteka  krediti  qaytarilib,  kredit  oluvchi 
ko‘chmas  mulkini  saqlagan  holda  murod-maqsadiga  yetadi:  tadbirkorning  biznes 
 
қарашлар  ва  замонавий  талқинлар  мавзусидаги  олий  ўқув  юртлараро  республика  илмий-амалий  семинари 
материаллари.– Тошкент, 2010.– Б. 57- 60. 

---

rejasi  amalga  oshib,  katta  foyda  oladi,  oddiy  fuqaro  bo‘lsa  uy  yoki  boshqa  boylik 
egasi bo‘lib qoladi. 
O‘zbekiston  Respublikasida  ipotekani  amalga  oshirish  tartibi  Fuqarolik 
kodeksi,  “Garov  to‘g‘risida”gi,  “Ipoteka  to‘g‘risida”gi  qonunlar  va  boshqa  qonun 
hujjatlari  bilan  tartibga  solinadi.  Fuqarolik  kodeksi,  “Garov  to‘g‘risida”gi,  “Ipoteka 
to‘g‘risida”gi  qonunlarda  belgilanishicha,  ipoteka  ko‘chmas  mulk  (binolar, 
inshootlar,  korxonalar,  yer  uchastkalari  va  boshqa  ko‘chmas  mulk  obektlari) 
garovidir.  Tijorat  banklarida  ipoteka  kreditining  shakllanishi  va  rivojlanishiga 
O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 1994  yil 5  martdagi “Respublikada uy-joy 
qurilishini  rag‘batlantirish  va  rivojlantirishga  oid  chora-tadbirlar  to‘g‘risida”gi  PF-
744-sonli  Farmoni  huquqiy  asos  bo‘ldi.  Ushbu  Farmonning  e’lon  qilinishi 
mamlakatimiz  tijorat  banklarining  yakka  tartibdagi  uy-joy  qurilishiga,  uni 
rekonstruksiya  qilishga  ipoteka  kreditining  muhim  xususiyati  uning  maqsadli 
yo‘naltirilganligi bo‘lib, u nafaqat uy-joy qurish va sotib olish, balki ishlab chiqarish 
binolarini  qurish  va  sotib  olish  munosabatlarini  rivojlantirishda  aloxida  o‘rin  kasb 
yetadi.  Bu  esa,  o‘z  navbatida,  ipoteka  kreditini  samarali  boshqarish  zaruriyatini 
keltirib chiqaradi 
XXI  asr  boshlarida  jahon  xo‘jaligi  rivojlanishining  muhim  jihati  xalqaro  fond 
bozorlarining 
integrasiyalashuvi 
va 
globallashuvining 
kuchayib 
borishidir. 
Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  sharoitida  ipoteka  kreditning  ahamiyati  ortib 
bormoqda.  Dunyo  mamlakatlarida  ipoteka  qimmatli  qog‘ozlari  ipoteka  kreditini 
moliyalashtirishning  asosiy  manbasi  hisoblanadi.  Jahon  iqtisodiyotida  ipotekani 
moliyalashtirish  jarayonining  rivojlanishi  tufayli  turli  moliyaviy  instrumentlardan 
foydalangan holda qayta moliyalashtiruvchi mexanizm vujudga keldi.  
Yurtimizdagi  ipoteka  mexanizmi  xorijiy  mamlakatlardagi  ipoteka  tizimidan 
jiddiy  farqlanadi.  U  yerda  ipoteka  qarz  oluvchi  va  tijorat  banki  o‘rtasidagi  xususiy 
munosabatlardir.  Ipoteka  bo‘yicha  hosila  qimmatbaho  qog‘ozlar  chiqarishga  zo‘r 
bergan moliya muassasalari jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiroziga sabab bo‘lgani hech 
kimga  sir  emas.  Mamlakatimizda  yaratilgan  ipoteka  mexanizmi  esa  nafaqat  qarz 
oluvchi  va  tijorat  banki,  balki  yer  uchastkasi  ajratib  beruvchi  va  hududning  bosh 

---

rejasini  ishlab  chiquvchi  mahalliy  hokimiyat  organlari,  qurilish  tashkilotlari  va 
ipoteka  oluvchi  uchun  imtiyoz  va  preferensiyalar  beruvchi  davlat  o‘rtasidagi  keng 
ko‘lamli  ijtimoiy-huquqiy,  iqtisodiy-huquqiy  munosabatlar  tizimidir.  Demak,  ushbu 
munosabatlar  doirasida  ipoteka  oluvchi  davlatning  qo‘llab  –  quvvatlashi  va 
g‘amxo‘rligini sezib turadi va tasodifan og‘ir ahvolga tushib qolishi istisno etiladi. 
Ipoteka  krediti  oluvchining  majburiyat  va  huquqlari  qonunda  belgilangan 
asoslarda  va  tartibda  uning  merosxo‘rlariga  o‘tadi.  Shuningdek,  ipoteka  krediti 
oluvchi  va  masalan,  uning  farzandi  o‘rtasidagi  kelishuv  hamda  bank  roziligi  bilan 
ipoteka  krediti  oluvchi  o‘rniga  ipoteka  shartnomasiga  farzandi  kirishi  mumkin. 
Demak,  ipoteka  krediti  oluvchi  pensiyaga  chiqqanda  farzandi  (tegishli  summada 
barqaror  daromadlarga  ega  bo‘lsa)  uning  huquq  va  majburiyatlarini  qabul  qilib, 
ipoteka  krediti  oluvchi  sifatida  rasmiylashtirilishi  mumkin.  O‘zbek  oilalaridagi  ota-
onalar  va  bolalar  o‘rtasidagi  munosabatlar  harakteridan  kelib  chiqiladigan  bo‘lsa, 
yuqoridagi tartib avlodlar vorisligini ta’minlashga xizmat qiladi. 
Shuningdek,  ipoteka  qimmatli  qog‘ozlari  bozori  o‘zining  beqarorligi, 
investitsion  muhitining  o‘zgaruvchanligi,  yuqori  riskliligi  va  investitsiyalar  uchun 
kuchli  raqobatni  o‘zida  aks  ettirishi  bilan  harakterlanadi.  Yuqoridagilardan  kelib 
chiqqan holda, ipotekani qayta moliyalashtirishning jahon va O‘zbekiston tajribasini 
tizimli o‘rganish asosida mavjud terminologik apparatni rivojlantirish bo‘yicha qator 
tushunchalar mazmuni ochib berildi. 
Ipoteka  krediti  bu  —  aholi  uchun  yangi  mol-mulk  sotib  olish,  xonadonni 
ta’mirlash yoki uyni qayta qurish imkoniyatidir. Kredit maqsadi: alohida shaxslarga 
tegishli uy-joy qurilishi, ta’mirlanishi va sotib olinishiga beriladi. Kredit summasi: 
• 
alohida  shaxslarga  tegishli  uy-joyning  qurilishi  va  sotib  olinishi  uchun 
beriladi — 3 000 eng kam ish haqi miqdorigacha 
• 
turar joy binosini qayta qurish va xonadon (kvartira) sotib olish uchun — 2 
500 eng kam ish haqi miqdorigacha 
Kredit  muddati:  10  yilgacha.  Ipoteka  krediti  bo‘yicha  foiz  stavkalari: 
boshlang‘ich  badal  kreditning  umumiy  qiymatidan  25  foiz.  Ipoteka  kreditini  olish 
uchun zarur hujjatlar: 

---

• 
Talabnoma,  unda  quyidagi  ma’lumotlar  ko‘rsatilishi  zarur,  olinadigan 
kreditning maqsadi, muddati va shartlari. 
• 
Kredit talabnomasi omonatchi tomonidan imzolanadi va taqdim etilgan kun 
sanasi ko‘rsatiladi. 
Talabnomaga quyidagilar ilova qilinadi: 
• 
Bank filiali joylashgan tuman yoki Toshkent sh. doimiy propiskasi haqidagi 
pasport  belgilari  ko‘rsatilgan,  Omonatchi  va  uning  rafiqasi  (rafiqi)  pasportlariga 
tegishli ma’lumotlar; 
• 
STIR borligi to‘g‘risida soliq organlari ma’lumotnomasi; 
• 
Omonatchining  turar  joyidan  ma’lumotnoma,  unda  ushbu  manzil  bo‘yicha 
yashash muddati hamda oila a’zolari soni ko‘rsatilishi lozim; 
• 
Ish  joyidan,  oxirgi  vaqt  (12  oygacha)  ichida  olgan  maoshi  ko‘rsatilgan, 
ma’lumotnoma yoki daromadining boshqa turini tasdiqlovchi hujjat; 
• 
Oila a’zolarining roziligi va zarur bo‘lganda omontchidosh (hamomonatchi) 
daromadlari to‘g‘risida ma’lumotlar; 
• 
Bank  bo‘linmalariga  boshlang‘ich  badal  kiritilganligi  haqida  ma’lumot 
(omonat kitobchasi nushasi, ma’lumotnoma yoki ko‘chirma); 
• 
Nafaqa yig‘iladigan kitobchasi nushasi; 
• 
Ish beruvchi imzolagan, mehnat daftarchasi nushasi; 
Sotuvchi/Quruvchidan sotib olish niyati to‘g‘risidagi shartnoma va harakatdagi 
qonunchilikka  muvofiq,  sotib  olinayotgan  uy-joy  qiymati  to‘g‘risidagi  mustaqil 
baholovchining  hisoboti  yoki,  kredit  uy-joyni  qayta  qurish  yoki  qurish  uchun 
olinayotgan  holda,  qurilish-montaj  ishlari  loyiha-smetasi  hisoboti.  Ipoteka  kreditlari 
bank xizmatlari orasida talab eng katta bo‘lgan yo‘nalish sanaladi. Buni O‘zbekiston 
Respublikasining  “Ipoteka  to‘g‘risida”gi  Qonuni,  Vazirlar  Mahkamasining  qarori 
bilan  tasdiqlangan  “Uy-joy  qurilishiga,  uni  rekonstruksiya  qilishga  va  sotib  olishga 
ipoteka  krediti  berish  to‘g‘risidagi  nizom”  kabi  ko‘plab  normativ-huquqiy  hujjatlar 
ham  tasdiqlaydi.  Ipoteka  krediti,  odatda,  olinayotgan  ko‘chmas  mulkni  garovga 
qo‘yilishi  evaziga  ajratiladi.  Yurtimizda  iste’mol  kreditlaridan  ipoteka  kreditlariga 
nisbatan  ko‘proq  foydalaniladi.  Chunki  ular  uzoq  va  jiddiy  moliyaviy  mas’uliyatni 

---

yuklamaydi.  Lekin  baribir  ko‘pchilik  ipotekadan  foydalanishni  afzal  ko‘rmoqda 
Buning bir nechta sabablari bor. Ipotekaning afzal jihatlari: 
-  kvartiralar tanlovining turfaligi (birlamchi va ikkilamchi bozorda); 
-  oluvchi uyga ega bo‘lish uchun yillab pul yig‘ishiga hojat yo‘q; 
-  darrov yangi uyga ko‘chib o‘tish mumkin. 
Ayniqsa, yashashga joyi bo‘lmaganlar uchun ushbu masalaning tez fursatda hal 
bo‘lishi ipotekaning eng qulay tomoni sanaladi. Ipotekaning salbiy tomonlari: 
-  foiz stavkasining balandligi. O‘rtacha hisobda 17-20 foiz (yosh oilalar uchun 
yillik 9 foiz); 
-  dastlabki to‘lov 25 foizni tashkil etadi; 
-  bundan  tashqari,  agar  to‘lovchi  kredit  olib,  uni  to‘lay  olmagan  bo‘lsa, 
anchagina miqdordagi jarima summasini to‘lashiga to‘g‘ri keladi; 
-  ipoteka ko‘pgina oilalarni iqtisod qilib yashashga majbur qiladi; 
- ipotekani hamma ham ola olmaydi. Banklar mijozlarning ahvolini yaxshilab 
o‘rganadi. 
Bular  kreditlashning  ushbu  turining  asosiy  kamchiliklari.  Ammo  muhim 
bo‘lgan yana bir jihat bor, bu ma’naviy bosim, qarzdorlik hissi. Shu bois ham bunday 
qadamni  qo‘yishdan  oldin  yaxshilab  mulohaza  qilib  ko‘rish  tavsiya  etiladi. 
Kreditlashtirishning barcha bosqichlarini quyidagi asosiy bandlarga ajratish mumkin: 
bankda  dastlabki  shartlarni  kelishib  olish  (banklar  tomonidan  taqdim  etilgan 
turli dasturlardan mosi tanlanadi); 
hujjatlarni  to‘plash,  topshirish,  bank  tomonidan  kredit  ajratish  masalasining 
ko‘rib chiqilishi. 
Ijobiy qaror qabul qilingan taqdirda: 
bank va mijoz o‘rtasida kredit ajratish haqidagi shartnomaning imzolanishi 
sotuvchi (quruvchi)ga kafolat xatini topshirish 
xonadon oldi-sotdisini notarial tasdiqlatish 
xonadon uchun mulk huquqini mijozga rasmiylashtirish 
xonadonni bank uchun garov sifatida rasmiylashtirish 
bank tomonidan sotuvchiga pulning to‘lab berilishi 

---

Ipoteka kreditiga ariza topshirish uchun qator hujjatlarni to‘plash kerak bo‘ladi 
kredit olish uchun ariza; 
ariza beruvchi (kredit oluvchi)ning pasporti; 
turar joyidan oila a’zolari haqida ma’lumotnoma; 
qarz  oluvchining  asosiy  ish  joyidan  berilgan  so‘nggi  12  oydagi  daromadi 
haqida ma’lumotnoma; 
sotuvchi  (quruvchi)ning  turar  joyga  mulk  huquqini  tasdiqlovchi  hujjatlarning 
notarial tasdiqlangan nusxalari; 
sotuvchidan xonadonni sotib olish bo‘yicha kelishuv; 
SHJBPH  kitobchasi va STIR nusxasi. 
 
Ichki  kredit  siyosatidan  kelib  chiqib,  bank  qo‘shimcha  hujjatlarni  so‘rashi 
mumkin. Qaysi bank kredit beradi? Bugungi kunda ipoteka kreditlari “Ipoteka bank”, 
TIF  Milliy  banki,  “Qishloq  qurilish  bank”,  “Asaka  bank”,  “Xalq  banki”, 
“O‘zsanoatqurilishbank”  kabi  ko‘plab  banklar  tomonidan  berilmoqda.  Aytish 
kerakki, har bir bankning ipoteka krediti bo‘yicha bir nechta dasturlari mavjud bo‘lib, 
talabgor  ularning  o‘ziga  mosini  tanlab  olishi  mumkin.  Banklar  tomonidan  taklif 
etilayotgan  ipoteka  krediti  muddatlari  10  yildan  15  yilgacha  bo‘lgan  davrni  qamrab 
oladi.  Imtiyozli  davrlar  12  oydan  36  oygacha  bo‘lgan  muddatni  tashkil  etadi. 
Boshlang‘ich  to‘lov  25  foizdan  kam  bo‘lmasligi  kerak.  Bundan  tashqari,  dastlabki 
to‘lovning  miqdoriga  qarab  foiz  stavkalari  o‘zgarishi  mumkin.  Ya’ni,  boshlang‘ich 
to‘lov qancha ko‘p miqdorda amalga oshirilsa, foiz miqdori shuncha kam bo‘ladi.  
Kredit  miqdori  esa  EKIHning  2500-3000  baravarigacha  bo‘lgan  summani 
tashkil etadi. Kreditni ham kvartira olish uchun, ham  uy qurish va ta’mirlash uchun 
olishning  imkoni  mavjud.  Ipoteka  dasturlarida  qurilishi  davom  etayotgan  uylardagi 
xonadonlarni sotib olish uchun kredit olish imkoniyati ham nazarda tutilgan. Yagona 
istisno  garov  sifatida  qarz  oluvchining  nomiga  rasmiylashtirilgan  boshqa  bir 
ko‘chmas mulkni ko‘rsatish kerak bo‘ladi. Ipoteka krediti kimga beriladi? 
Ipoteka  kreditlari  faqat  jismoniy  shaxslarga,  18  yoshdan  pensiya  yoshigacha 
bo‘lgan  O‘zbekiston  fuqarolariga  beriladi.  Kredit  olish  uchun  talabgor  ishlayotgan 
bo‘lishi  zarur.  Toshkent  shahridan  xonadon  sotib  olishi  uchun  esa  poytaxt 

---

propiskasiga  ham  ega  bo‘lishi  kerak.  Kredit  oluvchining  rasmiy  daromadi  ipoteka 
kreditini  olish  uchun  yetarli  bo‘lmagan  holatlarda  birgalikdagi  qarz  oluvchini 
to‘lovga  jalb  qilish  mumkin.  Masalan,  birgalikdagi  qarz  oluvchi  sifatida  turmush 
o‘rtog‘i  yoki  boshqa  qarindoshlari  qatnashadi.  Faqatgina  ularning  familiyasi  va 
propiska manzili qarz oluvchi bilan bir xil bo‘lishi kerak. 
Kredit  kalkulyatorlari.  Ipoteka  kreditlari  dasturlari  bo‘yicha  summalarni 
hisoblab  chiqish  uchun  deyarli  har  bir  bankning  “kredit  kalkulyator”lari  mavjud. 
Mana, ularning ba’zilari: Ipotekabank, Asakabank, Qishloq qurilish bank, TIF milliy 
banki  kalkulyatorlari.  Ariza  bankka  topshirilganidan  keyin  kredit  berish  yoki 
bermaslik haqida qaror chiqariladi. Masala ijobiy hal bo‘lsa, mijoz va bank o‘rtasida 
bitim  tuziladi.  Ko‘chmas  mulk  shartnomada  garov  tariqasida  aks  etadi.  Bank  bilan 
tuzilgan bitimning quyidagi bandlariga alohida e’tibor qaratish tavsiya etiladi: 
boshlang‘ich to‘lov summasi; 
ipoteka  to‘lovi  muddatini  uzaytirishning  maksimal  muddati  (u  tugashi  bilan 
bank jarimalar qo‘llashi mumkin); 
ipotekani olayotgan shaxsga qo‘yiladigan talablar; 
to‘lanadigan eng yuqori summa; 
majburiy sug‘urtalar soni. 
Kiritilishi  majburiy  bo‘lgan  dastlabki  to‘lovdan  tashqari  ipoteka  krediti  olish 
jarayonida quyidagi harajatlar qilinadi: 
uy-joy yoki kvartira narxini baholash bilan bog‘liq harajatlar; 
oldi-sotdi  shartnomasi  (notarius,  BTI)  va  turar-joyga  bo‘lgan  kadastr 
hujjatlarini rasmiylashtirish bilan bog‘liq harajatlar; 
ipoteka shartnomasini rasmiylashtirish (notarius, BTI) bilan bog‘liq harajatlar; 
garovga qo‘yilgan turar-joy mulkini sug‘urtalash bilan bog‘liq harajatlar; 
ipoteka  kreditini  bankning  o‘rnatilgan  tariflari  bo‘yicha  rasmiylashtirish  bilan 
bog‘liq harajatlar. 
Aytish  joizki,  yosh  oilalarni  qo‘llab-quvvatlashga  yo‘naltirilgan  imtiyozli 
ipoteka imtiyozli davr (unda kredit oluvchi asosiy qarz summasi o‘zgarishsiz qolgani 
holda  faqat  foizlarni  to‘lashi  mumkin  bo‘ladi)  va  foiz  stavkasining  pastligi  bilan 

---

ajralib  turadi.  Bundan  tashqari,  2017–2020  yillarda  “Arzon  uy-joylar”  dasturi 
bo‘yicha yurtimizda 50 mingga yaqin ko‘p xonadonli uylar qurilishi rejalashtirilgan. 
Mazkur  dastur  bo‘yicha  boshlang‘ich  to‘lov  miqdori  12,5  foizgacha  tushishi 
kutilmoqda.  Foizlar  Markaziy  bankning  qayta  moliyalashtirish  stavkasi  darajasida 
saqlanib qoladi (hozirda – 9 foiz). Yana bir narsani yoddan chiqarmaslik kerakki, har 
qanday  moliya-kredit  tashkiloti  singari  bank  ham  tijorat  tashkilotidir.  U  birinchi 
navbatda turli maqsadlarga yo‘naltirilgan kreditlar orqali daromad olishni ko‘zlaydi. 
Shu  o‘rinda  ipoteka  kreditlari  borasida  nazarimizda  muammoli  bo‘lgan  bir 
masala  mavjud.  Xabaringiz  bor,  joriy  yil  boshida  Markaziy  bank  qayta 
moliyalashtirish  stavkasi  o‘zgartirilmasligi,  u  2015  yilning  yanvar  oyidagi  darajada 
— ya’ni 9 foiz miqdorida saqlanib qolishini e’lon qilgan edi. 
2014  yilgacha  mazkur  stavka  10  foizni,  bundan  avvalgi  yillarda  bundan  ham 
yuqori  (12  foiz,  14  foiz,  16  foiz)  miqdorlarni  tashkil  etgan.  Ammo  banklarda 
amaldagi kredit bo‘yicha qayta moliyalashtirish stavkasini tushirish amaliyoti mavjud 
emas.  Ya’ni  bir  necha  yil  ilgari  16  foiz  bo‘yicha  qayta  moliyalashtirish  stavkasi 
belgilangan iste’molchilar uchun hozirgacha o‘sha stavka amal qiladi. Shunday qilib 
qayta moliyalashtirish stavkasi tushirilganida, ipoteka kreditlari stavkasi ham shunga 
mos ravishda o‘zgarsa, maqsadga muvofiq bo‘lar edi.