Мавзу: Инклюзив таълимнинг мақсад ва вазифалари (2 соат). Ишнинг мақсади

Шарқнинг машхур алломалари Ибн Сино, Имом Бухорий, Абу Наср Фаробий, Алишер Навоий, Абдулла Авлонийларнинг тарбиянинг мақсадлари ҳар бир бола шахсининг ривожланишига таълимнинг таъсири тўғрисидаги қарашлари инклюзив талим ривожланишининг методологик базаси хисобланади.
Жуда узоқ вақт давомида махсус ёрдамга муҳтож болаларни умумтаълим муассасаларига нисбатан махсус сегрегацион таълим муассасаларида таълим тарбия бериш самарали деб ҳисобланиб келинди. 1970-1980 йилларга келиб жаҳон миқиёсида инсонпарварлик ва камситишларга йўл қўймаслик ғоясининг илгари сурилиши махсус эҳтиёжли болаларга эътиборнинг янада яхшиланишига олиб келди.
Имконияти чекланган болалар таълим –тарбияси масаласи бугунги кунда энг долзарб масалалар сирасига айланиб бормоқда.
Махсус таълим, имконияти чекланган болалар учун таълим тизими сифатида ривожланган. Ушбу таълим имконияти чекланган болаларнинг эхтиёжларини умумтаълим муасасаларида қондириб булмайди деган тахминлар асосида қурилган. Махсус таълим бутун дунёда мактаб ёки интернат шаклида, шунингдек умумтаълим мактабларининг катта бўлмаган қисмлари сифатида фаолият юритади.
Имконияти чекланган болаларнинг махсус таълим тизимида ўқитилиши уларнинг мактабни тугатгач ижтимоий жамиятга мослашиб кетишларини қийинлаштиради. Шунингдек, уларнинг ўз оиласидан узоқда бўлишга мажбур қилади. Бу тоифа болалар боқимандаликка ўрганиб қоладилар,
ўз –ўзига хизмат қилишларида қийинчиликларга дуч келадилар. Бундан ташқари жуда кўплаб махсус эхтиёжли болалар таълимдан четда қолиб кетмокдалар. Ҳозирги кунда Республикамизда алоҳида ёрдамга муҳтож болаларнинг ривожланиш даражаси, имконияти, нуқсон хусусиятлари ва қобилиятларига кура махсус ёки умумтаълим тизимида таълим олишини амалга ошириш мақсадида инкюзив таълим сиёсати амалга оширилмокда.
Инклюзив таълим маданияти!
“Саламанка декларациясига мувофиқ хар бир ўқувчининг тафовут, хусусиятларини қўллаб қувватловчи ва маъқулловчи ислохот сифатида қарашади. Унинг мақсадлари, жинси, ирқи, маданияти, ижтимоий миллати, дини, индивидуал имконият ва қобилиятидаги тафовутлар оқибатида юзага келадиган ижтимоий сегрегаццияга йўл қўймаслик. Бироқ бу концепция универсал фойдаланиш учун яроқсиз бўлиб чиқди. Дунё бўйича мактабларда инклюзивга кўпинча умумтаълим мактабларида ногиронларни ўзларининг тенгдошлари билан бирга таълим олиш деб қаралади” (Жуди Кугельмас)
Бироқ инклюзив таълимнинг мазмун -моҳияти тўғрисидаги билим ва маълумотлар ҳали жамиятда етарли эмас. «Инклюзив» ва «интеграциялашган» атамалари кўпинча бир хил маънода ишлатилади. Бироқ қарамасдан фалсафада ушбу тушунчалар орасида жуда катта фарқ бор.
Ногирон болани оддий шароитга жойлаштириш интеграцияга қараб қўйилган биринчи қадамдир. Имконияти чекланган болаларнинг умумтаълим муассасалари таркибига қамраб олиниши жаҳон миқёсида “инклюзив” ёки “интеграцион” таълим атамалари билан аталади. “Интеграция” атамасини аниқлаш мақсадида ушбу тушунчанинг таърифини берган Г.М.Каждаспаровнинг “Педагогический словарь” луғатига мурожаат қиламиз. Унда “гурухлар интеграциясига”, “гурухда шахслар аро муносабатларни тартибга солиш” сифатида қаралади шунингдек, жамоада фақатгина инсонпарврлик муносабатларни ва мазкур гурухда ижобий жамоатчилик фикрини яратилиши билан интеграцияни амалга тадбиқ этиш мумкин деб таъкидланади. Кейинги йилларда имконияти чекланган болаларни барча тенгдошлари катори умумтаълим тизимида таълим олишига жиддий этибор берилмокда ва инклюзив таълим матбуот ахборот воситалари оркали оммага кенг таргибот килинмокда. Бу борада ота-оналар хам фарзандларини умумтаълим тизимидаги интеграциялашган ва инклюзив гурух ва синфларда таълим - тарбия олишига уз истакларини билдиришмокда.
Интеграциялашган таълим бу, -диққат марказида боланинг айнан мактабга келиб -кетиш муаммоси турган, махсус эҳтиёжли боланинг мактабга қатнаш жараёнидир.
Интеграциялашган таълимда болага муаммо сифатида қаралади. Бу таълим тизимининг қуйидагича шакллари мавжуд:

•