Мавзу: инглиз ва ўзбек тилларида род (gender жинс) семантикасининг ифодаловчи воситалар қиёсий таҳлили ва таржима муаммолари

Х У Л О С А

Бу малакавий ишимнинг асосий мақсади турли тизимдаги тилларда жинс категориясининг ифодаланишини ўрганиш, қисёсий таҳлил қилиш эди.

Тан олиш керакки, ҳақиқатдан ҳам жинс категориясининг турли тилларда турлича ифодаланиши муаммодир. Бунинг учун аввало ўқувчида жинс тушунчаси яхши шаклланган бўлиши керак.
Бу малакавий иш нафақат малакавий жинс категорияси муаммолари ва уларнинг ҳал этиш йўллари ҳақида ҳабар беради, балки унинг таржимадаги ўрни, қийинчиликлари тўғрисида ҳам маълумотлар беради.
Бир томондан олиб қаралганда жинс категориясини ўргатиш мураккабдир. Тилларнинг бир – бирига ўҳшамаслиги, улар орасидаги катта фарқлар мураккабликни келтириб чиқарувчи олимлардир.
Иккинчи томондан олиб қарасак, жинс категориясининг ифодаланиши қизиқарли ва жумбоқдир. Ва бу ҳар қандай қизиқувчан, хаваскор тилшуносларни диққатини ўзига жалб қилади.
Бундан ташқари малакавий ишда мавзуни ўргатишда янги педагогик технологиялардан фойдаланиш ва уни самарадорликни оширишдаги аҳамияти тўғрисида ҳам фикр юритилади.
Тавсия этилган бир қатор тил ва нутқ машқлари бўлғуси йил ўқитувчи ёш педагоглар учун фойдали деб ўйлайман. Яна чет тили грамматикасини ўргатишдаги фикрлар ҳам фойдадан ҳоли эмас. Мен бу малакавий ишдан нимаики мақсадларим бўлса барчасига эришдим ва натижасида кўп нарсаларни ўргандим.
Ҳозирги инглиз тилида род мустақил грамматик категория сифатида мавжуд эмас. Бу жиҳатдан инглиз тили ўзбек тилига ўҳшамайди. Инглиз ва ўзбек тилида биологик жинсни аниқлаш қуйидаги уч хил усули мавжуд: 1) Лексик семантик усул; 2) Морфологик усул; 3) Синтактик усул.
1. Суффиксларсиз туб сўзлар ёрдамида жинс маъносини ифодалаш лексик – семантик усул дейилади.
Father – Mather
Husband – wife
Son – daughter
Boy – girl
2. Махсус суффикслар ёрдамида тилпологик род категориясининг ясалиши морфологик учул дейилади.
Actor – actress
Heir – heiress
Prince – princess
3. Предмет номи олдидан маълум жинсни ифодаловчи маркерни синтактик бириктириш билан жинсни кўрсатиш синтактик усул дейилади.
Инглиз ва ўзбек тилларида бу усул жуда ўҳшашдир.
Man doctor – эркак доктор
Woman doctor – аёл доктор
Male cat – эркак мушук
Female cat – урғочи мушук
Асосий қисмнинг учинчи бобида жинс категориясини ўқувчиларга ўргатиш технологиялари юзасидан фикр алмашдик. Зеро, ҳар бир мавзунинг методик томонлари ўз ечимини кутаётган муаммолардан бири ҳисобланади.