Mavzu: Imom al-g’azzoliyning

jamlanish
 
Ichkilik ichish yoki fahsh ish qilish orasida ixtiyorli bo‗lgan kishi 
ichkilik ichsa, mast bo‗lib fahsh ishlarni ham bajarishiga olib 
keladi. Shu kabi boshqalarni mot qilish, munozarada g‗olib kelish, 
mansabparastlik va manmansirash muhabbati kimgaki g‗olib kelsa, 
uni iflosliklar ichiga boshlab boradi, qalbida yomonliklarning 
jamlanishiga vosita bo‗ladi. 
3. 
Munozaraning 
kelib chiqishi 
Bu yomon axloqlarning barchasi dalillar, oyatlar va hadislarga 
asoslangan holda «Rub‘ul muhlikot» bo‗limida zikr etiladi. Ushbu 
o‗rinda esa, salbiy munozarani keltirib chiqaruvchi yaramas 
xulqlarning bir qismini aytib o‗tamiz: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

72 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Munozarani keltirib chiqaruvchi 
yaramas xulqlar 
1. Hasad.
2. 
Takabburlik 
va o‘zni 
odamlardan 
ustun 
qo‘yish
3. Hiqd 
(gina-
kudurat)
4. G‘iybat.
5. O‘zni oqlash
6. Josuslik qilish va 
odam-lardan ayb 
qidirish.
7. Odamlarning 
nochor holga tushib 
qolganidan sevinib, 
shodligiga g‘amgin 
bo‘lish.
8. Nifoq 
(ikkiyuzlamachilik)
9. Haqdan yuz o‘girish, 
uni yoqtirmaslik hamda 
nohaq narsada bardavom 
bo‘lishga 
harislik.
10. Riyo, xalqning mulohazasini 
qilish, ularning qalbini o‘ziga moyil 
etish va o‘zi tarafga 
qaratish uchun harakat qilish.

---

1. Hasad.
 
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Olov o‗tinni yegani kabi hasad ham 
yaxshiliklarni yeydi»,
deganlar. Tortishuvchi hasaddan xoli bo‗lolmaydi. Chunki gohida 
g‗olib bo‗lsa, gohida mag‗lub etilishi muqarrar. Ba‘zida uning so‗zi maqtalishi, ba‘zida 
esa, boshqaning gapi maqtovga sazovor bo‗lishi mumkin. Modomiki, dunyoda biror 
kishining ilmi va qarashlari boshqanikidan kuchli ekanini zikr qilish yoki «falonchi 
sendan yaxshiroq qarashga va to‗g‗riroq fikrga ega», deyilish ehtimoli bor ekan, 
tortishuvchi, albatta, raqibiga hasad qila boshlaydi va undagi ne‘matning zavol topishini, 
odamlarning muhabbati va hurmat-ehtiromlari o‗zi tomonga ko‗chib o‗tishini chin dildan 
xohlaydi. Hasad – olov-otash. Bas, kimki hasadga mubtalo bo‗lsa, bu dunyoda azobga, 
iztirobga giriftordir. Oxiratdagi azobi esa, bu dunyodagidan bir necha barobar ziyodadir. 
Shuning uchun ham Ibn Abbos: «Ilmni topgan joyingizda olaveringlar! Fuqaholarning 
bir-birlariga qarshi aytgan so‗zlariga quloq solmanglar! Chunki ular og‗ildagi takalar 
kabi urishaveradilar», deganlar. 
2. Takabburlik 
va o‘zni 
odamlardan 
ustun qo‘yish
 
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) bir hadislarida: «Kim o‗zini buyuk sanasa, 
Alloh uni kichraytiradi. Kim tavoze‘ ko‗rsatsa, Alloh uni yuksaltiradi»,116 deganlar. 
Alloh taolodan rivoyat qilgan hadislarida esa: «Azamat Mening izorim, kibriyo esa, 
ridoimdir. Bas, kim bu ikki narsada Men bilan talashsa, uning belini sindiraman», deya 
marhamat qilganlar. 
Tortishuvchi tenglaridan o‗zini ustun qo‗yish xastaligidan hech qachon qutulolmaydi. 
Chunki u qadri keragidan ortiq bo‗lishini xohlaydi. Hatto majlislarda ham yuqorini, 
davra to‗rini talashib, g‗avg‗o ko‗taradi. O‗zidan boshqalarni yuqori o‗rinlarga munosib 
ko‗rmagani uchun, majlislarda baqir-chaqir qilib yuradi. Agar biror tor yo‗lakdan yurib 
qolishsa, kim birinchi yurishini ham talashishadi. Ushbu qilmishlari bilan pastkash, 
ayyor munozarachilar «ilmning izzat-obro‗sini saqlamoqchi» ekanliklarini ro‗kach qilib, 
janjalli xorlik va tubanlikni Alloh va Uning payg‗ambarlari maqtagan tavoze‘ bilan 
adashtirib yuborishdi. Shuningdek, Alloh nazdida yomon, jirkanch bo‗lgan kibrni din 
izzati deb nomlashdi va natijada Alloh va Rasuli ko‗rsatmalariga zid ish qilishdi, 
«hikmat» va «ilm» kabi so‗zlarni o‗zgartirib, xalqning zalolatga ketmog‗iga sababchi 
bo‗lishdi. 

---

74