Mavzu: Imom al-g’azzoliyning

Rijal ilmi (roviylar haqidagi ilm)
Hadis va asarlardagi to‗ldiruvchi ilmlarga rijal ilmi (roviylar haqidagi ilm), ularningismlari, nasablari, sahobalar ismlari va sifatlari, roviylarning adolatli ekani haqidagi ilm, zaif hadis bilan kuchli hadisning orasini ajratish uchun roviylarning holatlarini bilish ilmi,musnad hadis bilan mursal hadis orasini ajratish uchun roviylarning yoshlari va umrlari haqidagi ilmlar kiradi. Yuqorida ko‗rib o‗tilgan to‗rt qism ilm shar‘iy hisoblanib, ularning barchasi maqtalgandir, shuning bilan birga ular farzi kifoyadir.
20	Insonning ibtidosi, g„oyasi va boradigan yeri	Ma‘lumki, Alloh taolo Odam alayhissalomni tuproqdan xalq etdi, u kishining zurriyotlarini tuproqdan bo‗lgan otaning maniyidan va onaning ko‗kragidan otilib chiquvchi suvdan yaratdi. Zurriyotlarini otalar belidan onalar bachadoniga, undan dunyoga, keyin esa qabrga, qabrdan hisob maydoniga, undan jannat yoki narsalar insonning ibtidosi, g‗oyasi va boradigan yeridir do‗zaxga chiqaradi. Mana shu narsalar insonning ibtidosi, g‗oyasi va boradigan yeridir. Oxirat hayotiga zod (ozuqa) to‗plash uchun dunyoni yaratdi. Agar insonlar dunyoni adolat bilan tutsalar, xusumatu dushmanliklar kesiladi

62

	21	Taqvodor- likning to„rt martabasi bor:	Guvohlarning adolatli bo‗lishida shart qilingan taqvodorlik. Bu martabani inson tark etsa, guvohlik, qozilik va valiylik (rahbarlik) kabi ishlarda uning layoqati ketgan hisoblanadi. Bundagi taqvo ochiq haromdan saqlanishdir. Solihlarning taqvosi. U tushib qolish ehtimoli bo‗lgan shubhali narsalardan ham chetlanishdir. Bu haqda Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Shubhali narsani qo‗y, shubhasiz narsani ushla», debganlar.67 Yana Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Gunoh qalblarning yarasidir», deb aytganlar.68 Muttaqiylar taqvosi. U haromga eltuvchi narsadan qo‗rqib, halolni tark qilishdir. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Kishi zararli narsadan qo‗rqib, zararsiz narsani tark qilmagunicha, muttaqiylardan bo‗la olmaydi», deganlar. Buning misoli g‗iybatga sho‗ng‗ishdan qo‗rqib, kishilar holatini gapirishdan tiyilganga yoki nafsi jo‗sh urib, man‘ etilgan narsalarni yeb qo‗yishdan qo‗rqib, shahvatli narsalarning iste‘molidan taqvo qilganga o‗xshaydi. Siddiqlar taqvosi. U Allohning huzurida qurbatni ziyoda qilishga foyda bermaydigan narsalarga umrning biror soatini bo‗lsa-da, sarf etishdan qo‗rqib, ulardan yuz o‗girishdir. Garchi u narsalar bilan haromga tushib qolmasligini aniq bilsa ham.
	22