Мавзу: Илк ўзбек алифбосининг вужудга келиши



Download 1,63 Mb.
bet65/72
Sana14.12.2022
Hajmi1,63 Mb.
#885776
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   72
Bog'liq
Ozbek tilining imlo muammolari НАШР 01.12

CHOZGILAR TO‘G‘RISIDA
Cho‘zg‘ilar to‘g‘risida gapni cho‘zib o‘tirishning hojati ham yo‘q, bu masala – boshqa masalalar singari avval ko‘rilmagan, muzokara qilinmagan masala emas. Dovushimizga tamg‘alar belgilanayotqon vaqtdayoq, ilmiy kishilar o‘rtasida muzokara qilingan ham Yangi alifbe markazqo‘mning bo‘lib o‘tgan yoppa yig‘ilishlarida ham to‘qqiz cho‘zg‘ininghar biri ustida ancha so‘zlashib o‘tilgan.
Bundan boshqa mana bu tomoni ham bor: sof o‘zbek tilida singarmunizm borligini hech kim inkor qila olmaydi. Hol shunday bo‘lgandan keyin, cho‘zg‘ining (og‘ir, yengillar bilan) to‘qqizta qilinishi shu singarmunizmga asoslangan. Ya’ni: singarmunizm bilan cho‘zg‘ining to‘qqiztalig‘i bir-biriga qattiq bog‘langan. Hol shunday bo‘lgandan keyin, cho‘zg‘ining (og‘ir, yengillar bilan to‘qqizta qilinishi – shu singarmunizmga asoslangan, ya’ni: singarmunizm bilan, cho‘zg‘ining to‘qqiztalig‘i bir-biriga qattiq bog‘langan. Shuning uchun imlomiz singarmunizm asosida bo‘lib, bo‘lmaslig‘i to‘g‘risida og‘iz ochmasdan (bu bo‘lsin-bo‘lmasin degandak sukut qilib) cho‘zg‘ining
11 «-lik» bilan «-dir»niQ.Ramazon «qo‘shilg‘an so‘zg‘atobebo‘lsun deydur va «oqittir, ygyglyk»nusxasidayozadur. «Sharq haqiqati», 12-son.

to‘qquztalig‘i va uni qisqartish kerakligi to‘g‘risida so‘z ochishliq mantiqsizlikva to‘qqiztabo‘lishining asosinitushunmaslikdir.


Agar singarmunizm o‘zbak tilida hech yo‘q va bo‘lmasun ham deb, cho‘zg‘ining kamaytirilishini da’vo qilib chiqquchi bo‘lsa, u – boshqa gap.
Endi cho‘zg‘uning 9 dan ortiq (13, 14) bo‘lishini olding‘a surguchilar ham yo‘q emas. Lekin ular da’volarini isbot qilmoq uchun hali kuchlirak dalil topa olg‘onlari yo‘q. Ularning: «Mana shu yerda shundoq cho‘zg‘i bo‘lishi kerak» deganlariga hozirg‘i cho‘zg‘ilarjavob berayotibdur.
Biz hozir tilimizni tekshirish davridamiz. Tilimizni tekshira borsaq, eshitilmagan so‘zlar, bilinmag‘on dovushlar, ehtimol, chiqib qolar. Bu vaqt tamg‘alarimiz ortdirilaryokikamaytirilar.
Chunonchi, bir necha yuz yillik tajribalar orqasida o‘ruslar alifbesidan ba’zi harflarni chiqarib tashladilar. Bu bilan fo‘netika jahatidan tilga hech bir zarar ham yetgani yo‘q. Balki osonroq bo‘ldi. Bizda ham qondoqbo‘lishini keyingitajribalarko‘rsatadur.
Demak, hozirgi 9 cho‘zg‘i shu topdag‘i ilmiy asosqa qurilg‘on, uni ortdirmaymiz ham, kamaytirmaymiz ham.



Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish