Mavzu: Ikkilamchi og‘izlilar (Deuterostomata). Ignaterililar (Echinodermata) tipi. Dengiz tipratikanlari

Jinsiy sistemasi. Dengiz yulduzlari ayrim jinsli va jinsiy organlari sodda tuzilgan. Jinsiy bezlar shingilsimon shaklda qo’llar asosida joylashgan. Ularning chiqarish yo’li qo’llar oralig’iga ochiladi. Urug’lanish suvda.
Urug’langan tuxum to’la va tekis maydalanadi. Blastulasi kipriklar bilan qoplangan uning pastki qutbi ichkariga botib kiradi va endodermal o’rta ichak hosil qiladi. Mezoderma endodermal o’rta ichak hujayralarining blastoselga ko’chishi tufayli hosil bo’ladi. Ichakning yuqori berk uchi ajralib chiqib selomni hosil qiladi. Gastrulaning bir qismi oldingi ichakni hosil qiladi, uning blastopori orqa chiqaruv teshigiga aylanadi. Haqiqiy og’iz esa entodermaning botib kirishi tufayli shakllanadi. Shunga binoan ignatanlilar ikkilamchi og’izlilar (Deuterostomia) guruhiga kiradi. Ignatanlilarning lichinkasi dastlab ikki tomonlama simmetriyali bo’ladi. Nurli simmetriya esa keyinroq paydo bo’ladi. Bunday nurli simmetriya selom bo’shlig’ining birnecha qismga bo’linib, undan ambulakral va boshqa selom sistemalarining paydo bo’lishi natijasida kelib chiqadi. Dengiz yulduzlarida regenerasiya xususiyati juda yaxshi rivojlangan. Hatto bitta nur (qo’l) dan butun tana shakllanadi. Ba’zan butun tana bo’laklariga bo’linib, har birbo’lakdan butun tana tiklanadi. Bu jinssiz ko’payishga o’xshab ketadi.
Ekologiyasi va ahamiyati. Dengiz yulduzlari deyarli hamma okeanlar-da va normal sho’rlangan dengizlarda uchraydi. Ularning ko’pgina yirik va turli-tuman vakillari tropik dengizlarda tarqalgan. Ayrim yirik turlaridan Acanthaster zaharli ignalarga ega.
Binafshaqizg’ish rangli Solaster esa yirtqichlik bilan oziqlanib boshqa ignatanlilarga hujum qiladi.
Dengiz yulduzlarining ayrim turlari Uzoq Sharq dengizlarida uchraydi. Masalan, Astireas va Patiria avlodlari vakillari ko’p uchraydi. Bular istemol qilinadigan mollyuskalarni (ustrisa, midiya) ko’plab yeb, zarar keltiradi. Masalan, A. rubens va A. amuriensis shunday turlar qatoriga kiradi.