1/3 qismi qorin usti
sohasida.
umurtqasining
ro’parasida, chiqish
qismi 12 ko’krak
umurtqasi bilan 1
bel
umurtqasi
ro’parasida.
me’da
gumbaziga,
diafragmaga;
orqa
yuzasi taloqga, me’da
osti
beziga,
chap
buyrakga tegib turadi.
Halqum konussimon shaklga ega bo’lgan muskulli organ bo’lib ovqat yo’tish va nafas
olishda ishtirok etadi. Halqumda 3 qism: burun, Og’iz va kekirdak qismlari ajratiladi.
Burun qismi ikkita teshik - xoanalar yordamida burun bo’shlig’i bilan tutashadi.
Og’iz qismi teshigi yordamida Og’iz bo’shlig’i bilan tutashadi. Halqumning kekirdak
qismi kekirldakka kiradigan joyida kekirdak qopqog’i bilan chegaralanib turadi. Ovqat yo’tish
vaqtida kekirdak qopqog’i orqali kekirdak teshigi yopiladi.
Halqum bo’shlig’iga umumiy 7 teshik ochiladi-ikkita xoanalar, ikkita eshitish naychalari,
xikildak, Og’iz va qizilo’ngach bo’shliqlarini teshiklari. Ovqat yo’tilganda oltita teshik berqilib,
faqat qizilo’ngach teshigi ochilgan holda bo’ladi va ovqat halqumdan qizilo’ngachga o’tadi.
Halqumning ichki yuzasi shilliq parda bilan qoplangan. Shilliq parda ko’p qavatli epiteliy
bilan qoplangan bo’lib, shilliq parda chuqurchalari orasida limfoid to’qimadan iborat. Fibroz
parda yordamida halqum kalla suyagining asosiga birikadi. Fibroz parda ostida esa muskul va
adventitsiya pardalari joylashadi. Halqumning muskullari uchta: halqumni kisuvchi yuqorigi,
o’rta va pastki ko’ndalang yo’nalgan muskullardan iborat. Halqumning ko’ndalang kisuvchi
muskullar uzunasiga joylashgan muskullar gruppasiga nisbatdan yaxshi rivojlangan.
Qizilo’ngach halqumning davomi bo’lib yuqori chegarasi 6 bo’yin umurtqasiga to’g’ri
keladi, pastki chegarasi esa 11 ko’krak umurtqa ro’parasida joylashadi. Qizilo’ngach4 va 7
ko’krak umurtqalari oldida chap bronx bilan kesishib, uning orqasidan o’tadi, pastki qismida bu
munosabat o’zgaradi. Qizilo’ngach ko’krak qafasidan o’tadi, diafragma orqali qorin bo’shlig’ida
me’daga ochiladi. SHu sababli, qizilo’ngach 3 qismga: bo’yin, ko’krak va qorin qismiga
bo’linadi. Qizilo’ngach davomida uchta torayishi ham farqlanadi.
Qizilo’ngach devori shilliq parda, shilliq osti qatlami, muskul parda va adventitsiya
pardalaridan iborat.
Pardalarning tarkibiy qismlari:
ko’p qavatli yassi epiteliy
1. Shilliq parda xususiy qavat
muskul qavat
Me’da embrion hayotining turtinchi xaftasida paydo bo’ladi, ikkinchi oyiga borib
me’daning asosiy bo’limlari shakllanadi. Me’da devorini tashkil etuvchi pardalar turli embrional
varaqlardan rivojlanadi: shilliq pardasi - entodermadan, muskul pardasi esa - mezodermadan
rivojlanadi.
Me’da organizmda bir qancha funktsiyalarni bajaradi. Yo’tilgan ovqat me’dada to’planadi,
maydalanadi, harakatlanadi, suriladi. Me’da devori orqali kand moddalar, spirt, suv va tuzlar
suriladi, bundan tashqari ekskretor, sekretor va endokrin funktsiyalarni ham o’taydi. Me’dada
antianemik faktor ishlab chiqariladi. Bu maxsus modda bo’lib, ovqat tarkibidagi V
12
vitaminini
o’zlashtirishga yordam beradi. Me’dani asosiy funktsiyasi - bu me’da shirasini ishlab chiqarish.
Me’da shirasi tarkibida pepsin, ximozin, lipaza kabi fermentlar, shuningdek xlorid kislota va
shilliq moddalar tafovut etiladi.
Me’da qorin bo’shlig’ining yuqori qismida, chap qovurg’a sohasida, diafragmaning chap
gumbazi tagida joylashadi. Katta odamlarda me’da xajmi yog’an ovqatiga va ichgan suyuqlik
miqdoriga qarab o’zgaruvchang bo’ladi va 1,5 - 4 litrni tashkil etadi. Me’daning oldingi va orqa
devorlari tafovut etiladi. Bu ikki devori yuqori va pastki tomonga bir-biri bilan qo’shilib, katta va
kichik egriklarni hosil qiladi. Me’da quyidagi qismlardan tuzilgan:
1. me’daning kirish qismi yoki kardial qism - qizilo’ngachni me’da bilan qo’shilgan joyi.
Kardial teshik X-XI ko’krak umurtqalari ro’parasida, chiqish teshigi - XII ko’krak - I bel
umurtqasi ro’parasida joylashgan.
me’da tubi - diafragmaning chap gumbaziga yendoshib, me’daning eng yuqori qismidir.
me’da tanasi - me’da tubidan, to chiqish qismigacha bo’lgan oraliq.
pastki chiqish qism yoki pilorik qism - bu qism orqali me’da o’n ikki barmoqli ichak bilan
tutashadi.
Me’da devori shilliq parda, shilliq osti qavat, muskul parda va seroz pardalardan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: 
