Mavzu: huquqiy tarbiyani amalga oshirishda g’arb mutafakkirlarining qarashlaridan foydalanish mundarija kirish i-bob g’arbda ma’rifatparvarlik vauning vujudga kelishdagi mafkuraviy omillar

Fuqarolik jamiyati tuzilmasida uch qatlam mavjud: 1) substansiya (yer egalari - dvoryanlar va dehqonlar); 2) ishlab chiqarish qatlami (fabrikada ishlovchilar, sotuvchilar, hunarmandlar); 3) umumiy qatlam (mansabdor shaxslar).
Fuqarolik jamiyatini talqin qilishda Gegel qonun, odil sudlov, politsiya faoliyati haqidagi muammolarga ham to’xtaladi. Bu institutlar umumiy manfaatlarga xizmat qilishi bilan birga davlatning kuch-qudratini ham tashkil etadi.
Gegel qonunlarni ommaviy e’lon qilish, ommaviy sud ishlab chiqarishi va hokimiyat zarurligini ta’kidlaydi. U siyosiy davlat boshqaruvini tanqid ostiga olib, davlatnining (politsiyanining) shaxsiy ishlariga aralashishnining chegarasi bo’lishi kerakligini aytadi. Gegel fuqarolik jamiyati masalasini yoritar ekan, uning vujudga kelishiga sabab xususiy mulkchilik xukmronligi natijasida va insonlarning tengligini ta’minlash maqsadida vujudga kelgan deb e’tirof etadi. Gegelning tasavvuriga ko’ra, davlat ong, erkinlik, huquq g’oyasini ilgari suruvchi tushuncha hisoblanadi. «Davlat bu xudoning erdagi amridir» va u ongga xizmat qiladi, deydi Gegel. Garchi Gegel yomon, yovuz davlatlar mavjudligini tan olsa-da, bunday davlatlarni u huquq falsafasining doirasiga kiritmaydi. Gegel faqat ongga asoslangan haqiqiy davlatni tan oladi. Gegel ham huquqiy davlat tarafdoridir. Erkinlik esa huquqiy davlatga erishish demakdir. Gegelning ongli davlatida individlarning huquq va erkinliklarining monarxiyasi, ularning jamoasi, jamiyat, davlat va ularning organlari xuddi organik jarayon sifatida harakat qiladi. Gegelning fikricha, davlat g’oyasi uch ma’noni bildiradi: mustaqil davlat ko’rinishidagi tushuncha (bu o’rinda davlat tizimi, davlatning ichki huquqi nazarda tutiladi); davlatlar o’rtasidagi munosabatlarda tashqi davlat g’oyasi; umumjahon tarixi g’oyasi.
Muayyan bir erkinlikni ifodalovchi davlat bu individual davlatdir bunday davlat hokimiyatning bo’linishi tamoyiliga asoslangan konstitutsiyaviy monarxiya ko’rinishida bo’ladi. Gegelning fikricha, siyosiy davlat quyidagi uch hokimiyatga bo’linadi: qonun chiqaruvchi; vakillik hokimiyati; hukmdor hokimiyati.