Mavzu: Hujayra va to'qima. Moddalar va energiya almashinuvi. Endokrin tizim. Reja

I. Qon ketishi kelib chiqishiga ko'ra ikki turga bo'linadi:

1.Travmatik turi-odam yarador bo'lganda, biror joyi urilganda, shikastlanishlar oqibatida vujudga keladi.

2.Jarrohlik turi-operasiya qilinganda qon tomirlar ma'lum darajada shikastlanadi va qon oqadi.

II.Shikastlangan qon tomirning anatomik va fiziologik holatiga qarab:

1. 
   arterial
   

2. 
   venoz;
   
3. 
   aralash;
   
4. 
   kapillyar
   
5. 
   parenximatoz.
   

Arterial qon ketishida qon juda tez va kuchli fontanga o'xshab otilib chiqadi. Xavfli bo'lib tezlikda yordam berilmasa, bir necha minut ichida bemor o'lib qolishi mumkin. Agar каttа аrteria tomiri shikastlangan bo'lsa, bunda vishillagan ovoz bilan qon ketadi. Arteriyadan qon oqayotganini quyidagi belgilardan bilish mumkin: oqayotgan qon uzilib-uzilib ingichka bo'lib oqadi, rangi och qizil bo'lib (kislorodga boy), yaraning markaziy qismidan otilib chiqadi.

Venoz qon oqishi venalar shikastlanganda paydo bo'ladi. Venalarda qon bosimi arteriyalardagiga nisbatan past bo’lganidan, u shikastlanganda qon otilib chiqmasdan sekinroq, bir maromda va to'xtovsiz oqim bilan oqadi. Bunda qon to’q olcha rangda bo'ladi. Qon yaraning periferik qismidan oqib turadi. Venadan qon oqishi arteriyadan qon oqishidan sekinroq o'tadi. Shuning uchun kamdan-kam hollarda hayot uchun xavfli bo'ladi, biroq bo'yin va ko'krak qafasi venalari yaralanganda o'lim xavfi vujudga keladi. Bo'yin va ko'krak qafasi venalarida nafas olish vaqtida manfiy bosim paydo bo'ladi va shunga ko'ra bu venalar yaralanganda
chuqur nafas olish paytida ular ichiga havo kirishi mumkin, havo pufakchalari qon oqimi bilan yurakka kirib, yurak yoki qon tomirlarini bekitib qo’yishi-havo emboliyasi yuz berishi va tezda o'lim ro'y berishiga sabab bo'lishi mumkin. Mayda vena qon tomirlari shikastlangan bo'lsa, qonning ivishi natijasida qon tomiri uchlarida tromb hosil bo'lib, oqayotgan qon o'z-o’zidan to'xtashi mumkin.