Mavzu: Hujayra va to'qima. Moddalar va energiya almashinuvi. Endokrin tizim. Reja

KOLLAPS

Kollaps deb arterial va venoz bosimning keskin pasayishi va tomirlarda aylanadigan qon miqdorining kamayishi bilan xarakterlanadigan o’tkir yurak tomirlar yetishmovchiligiga aytiladi.Kollaps og’ir yuqumli kasalliklarda (holera, salmonellez, dizenteriya). Ko'p qon ketganda, shikastlanganda, gavda vaziyatining gorizontal holatdan vertikal holatga tez burish (ortostatik kollaps) natijasida, ovqatdan zaharlanishda yuzaga keladi.

Klinikasi. Bemor hushini yo’qotmagan holda qattiq tashnalikdan shikoyat qiladi. Teri qoplamlari keskin oqarib. sovuq ter bosadi, tez-tez yuzaki nafas oladi. Tana harorati, qon bosimi pasayib, og’zi quriydi. Puls tezlashgan, ipsimon bo'ladi.

Birinchi tibbiy yordam va davosi. Kollapsni keltirib chiqargan sabablarni bartaraf qilish (qon oqishini to’xtatish, intoksikasiyaga qarshi kurash) bemorga ruxiy va jismoniy jihatdan to’la orom berish, isitish zarur. Teri ostiga 0.5 ml 0.1% li adrenalin. 1,0 25 % li kofein eritmasi teri ostiga 1,0-2,0 ml 0,2 % li noradrenalin, 1,0 ml 1,5% li mezaton eritmasi vena ichiga in'eksiya qilinadi.

SHOK

Shok (fransuzcha-zarba) haddan tashqari kuchli taassurotlar natijasida nerv, endokrin, nafas va qon aylanish tizimlarining faoliyati hamda moddalar almashinuvining buzilishi bilan xarakterlanadi. O'tkir tomirlar etishmovchiligining eng og'ir formasidir.Shok shikastlanishda, tananing ko'p qismi kuyganda jarohat shoki), allergik reaksiyalarda (anafilaktik shok), o'tkir miokard infarktida (kardiogen shok), kuchli hayajonlanish, asab va ruxiy buzilishlarda (emosional shok), qon gruppasi to'g ri kelmagan qon quyilganda (gemotrnsfuzion shok) yuz beradi.

Jarohat shoki ko'pincha bosh ko'krak, qorin, chanoq va oyoq qo'llarning shikastlanishda, tanuning ko'p qismi kuyganda sodir bo'ladi. Jarohat shokining 2 ta fazasi farq qilinadi:

Erektil faza - qiska muddatli qo'zg’alish, so’ngra torpid - pasayish fazasi. Shokning boshlang’ ich fazasida bemor bezovtalanadi, qarashlari bejoli, havo yetishmayotganidan noliydi, teri va shilliq pardalari oqarib, sovuq ter bosadi. Keyingi fazasida bemorning ahvoli og’irlashib, atrof muhit va kishilarga befarq bo'lib qoladi. Og'riqni ezish kamayadi, ba'zan umuman sezmaydi. Rangi oqarib, tana harorati pasayadi. Nafasi va pulsi ezlashadi. Qon bosimi pasayadi.