Mavzu: Gul tuzilishi va qismlarini o’rganish Reja

Ginetseyning tiplari

Apokarp ginetseyning kelib chiqishi. Mevabarglari qо‘shilib о‘smagan ginetseyga apokarp ginetsey deyiladi. YA’ni mevabarglar о‘zaro birikmay, kо‘pincha spiral holda mustaqil joylashadi.

Evolyusiya davomida mevabargning yuqorigi qismi chо‘zilib, stilyodiyga (erkin ustuncha) aylangan. Stilyodiysi yaxshi rivojlan-
magan urug‘chi qadimiy hisoblanadi. Masalan, ayiqtovondoshlarda stilyodiy juda kalta bо‘lib, tumshuqcha mevabargning qorin tomonidan boshlab to asosigacha chо‘zilgan.
Senokarp tipidagi ginetseyning kelib chiqishi va taraq-
qiyoti. Mevabarglari qо‘shilib о‘sgan ginetseyga senokarp ginetsey deyiladi. Kо‘pincha qо‘shilib о‘sish faqat tugunchada bо‘lib, stilyodiy-
lari va tumshuqcha erkin qoladi (labguldoshlar, murakkabguldoshlar). Ba’zida mevabarglar barcha tomonlari bilan qо‘shilib о‘sib, ustun-
chani hosil qiladi (karamdoshlar).
Mevabarglarning qо‘shilib о‘sish darajasiga qarab senokarp ginetsey uchga bо‘linadi: a) sinkarp, b) parakarp, v) lizikarp.
Sinkarp ginetsey apokarp ginetseydan kelib chiqib, mevabarglari yon tomonlari bilan ginetseyga qо‘shilib о‘sgan kо‘p uyali.
Parakarp ginetsey deb urug‘ kurtak mevabarglarning devorlarida joylashgan bir uyli ginetseyga aytiladi. Bu tipdagi ginetseyning barcha mevabarglari ayrim bо‘lib, mevabarglar faqat chetki tamon-
lari bilangina qо‘shiladi (qovoq, don, bodring).
Lizikarp ginetsey sinkarp ginetseydan kelib chiqqan bir uyli ginetsey bо‘lib, urug‘ kurtak mevabarglarning ichki tamonlari о‘zaro qо‘shilib о‘sishidan hosil bо‘lgan ustunchada joylashadi (grechixa, chinniguldoshlar).
Plasentasiy. Tuguncha ichida urug‘kurtakning joylashgan joyi plasentasiya deyiladi. Tuguncha ichida plasentasiyaning joylashi-
shiga qarab:
1) Sutural yoki chetki bu apokarp ginetseyga xos bо‘lib, urug‘-
kurtak tugunchaning qorin qismida ikki qator bо‘lib joylashadi.
2) Urug‘kurtak ginetseyning tashqi devorlari bо‘ylab joylashadi (parakarp ginetseyga xos).
3) Urug‘kurtak markaziy ustunchada joylashadi (lizikarp ginetseyga xos). YA’ni meva barglarning ichki qismida joylashadi.
Ustki va ostki tugunchalar. Tuguncha boshqa gul qismlariga nisbatan joylashishiga qarab ustki, ostki va о‘rta holatlarda bо‘ladi. Ustki tugunchada, tuguncha gul о‘rnida erkin boshqa gul qismlaridan yuqorida joylashadi, uning devorlari faqat mevabarglardan hosil bо‘lgan.
Ostki tugunchada, tuguncha boshqa gul qismlaridan pastda joylashib, ularning devorlari bilan qо‘shilib о‘sgan bо‘ladi, erkin holda bо‘lmaydi. Agar tuguncha devorining pastki qismi qо‘shilib о‘sgan bо‘lib, ustki tomoni qо‘shilmagan erkin bо‘lsa, tuguncha о‘rta holatda deyiladi.