Mavzu: geografik ahborot tizimining boshqa fanlar va texnologiyalar bilan aloqalari

MAVZU:GEOGRAFIK AHBOROT TIZIMINING BOSHQA FANLAR VA TEXNOLOGIYALAR BILAN ALOQALARI .
Mutaxassislar geografik axborot tizimini qisqacha “geoinformatika” deb
ham atashadi. “Geoinformatika” uch ildiz: geografiya, informatika va avtomatika
tushunchalaridan tashkil topgan. Inglizcha adabiyotlarda “Informatics”,
“Computer Science” degan tushunchalar bor va u elektron hisoblash texnikasini
takomillashtirish, dasturlash, amaliy matematika, operatsion tizimlar, sun’iy
intellekt masalalari va boshqa tushunchalarni oʻz ichiga oladi. Geoinformatika
atamasi 1980-yillar oxiriga kelib yanada ommaviylashdi va hozirda Geographic
Information System yoki qisqacha GIS atamasi ingliz ilmiy adabiyotining deyarli
barchasida keng qoʻllanilmoqda.
GEO+GRAPHIC+INFORMATION+SYSTEM
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
24
 fazoviy ma’lumotlarni boshqarish, qayta ishlash va tahlil qilish
uchun axborot tizimi ;
 xulosa (yechim) chiqarish uchun axborotlar ketma-ketligi.
GEOGRAPHIC:
 yerga oid ma’lumotlar (fazoviy boʻlmagan ma’lumotlar
ishlatilmaydi);
 turlari: sun’iy, tabiiy va aralash.
INFORMATION:
 ma’lumotlar;
 fazoviy ma’lumotlar;
 geofazoviy ma’lumotlar;
 axborotlar;
 tushunchalar;
 axborotlardan foydalanish;
 geoinformatika;
 geofazoviy ma’lumotlar tomonidan yoritilgan axborotlar.
Geoinformatika deganda geoaxborot tizimining rivojlanishi bilan bogʻliq
boʻlgan ilmiy-texnik va amaliy fanlar majmuasi (kompleksi) tushuniladi. Bu
majmua geografiya, informatika va informatsion texnologiyalar nazariyasi,
kartografiya va hisoblash texnikasiga yangicha yondashishlar oʻrtasidagi
bogʻliqlikdan kelib chiqadi.
Geoinformatika ma’lumotlarni tasvirlash, qayta ishlash, uzatish, yigʻish va
yangi bilim hamda fazoviy-vaqtli koʻrinishi asosida axborotlarni qabul qilish
texnika va texnologiyalarining tamoyillarini oʻrganadi. Bugungi kunda
geoinformatika ilm-fan, texnika va ishlab chiqarishni qamrab olgan tizim sifatida
namoyon boʻlmoqda.
Geoinformatika – kompyuter modellashtirish, ma’lumotlar va geografik
bilimlar asosida tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy geotizimlarni oʻrganuvchi ilmiy
fandir. Boshqa tomondan esa geotizimlarni boshqarish, inventarizatsiyalash va
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
25
optimallashtirish uchun moʻljallangan fazoviy koordinatalashgan ma’lumotlarni
yigʻish, saqlash, tasvirlash va tarqatish texnologiyasi (GAT texnologiyasi) dir.
Geoinformatikaning faoliyat chegarasi kartografiya va masofadan
zondlash, fotogrammetriya va topografiya bilan chambarchas bogʻliq.
Geoinformatika matematik, kartografik, masofadan zondlash va boshqa usullar
bilan bir qatorda yer qatlami geologiyasi, tuproqshunoslik, oʻrmonchilik,
geografiya, iqtisodiyot, biologiya kabi fanlarni oʻzaro birlashtiradi.
Geoinformatika bilan kartografiyaning oʻzaro bogʻliqligi quyidagi
sohalarda koʻrinadi:
 mavzuli va kartografik kartalar hamda fazoviy ma’lumotlarning asosiy
manba ekanligi;
 geoaxborot tizimida toʻplanadigan va saqlanadigan hamma axborotlar
koordinatalarining bogʻliqligi uchun asos boʻlib xizmat qiladigan geografik
va toʻgʻri burchakli koordinatalar sistemasi;
