|
Uchqun chiqishi turli xil zaryadlangan va katta potentsial farqga ega bo'lgan ikkita elektrod o'rtasida paydo bo'ladi. Qarama-qarshi zaryadlangan jismlar orasidagi kuchlanish 40000 V ga etadi. Uchqun tushishi qisqa muddatli, uning mexanizmi elektron zarbadir. Chaqmoq - uchqun tushirishining bir turi.
Masalan, uchi va tekisligi o'rtasida yoki elektr uzatish simlari va Yer yuzasi o'rtasida hosil bo'ladigan bir xil bo'lmagan elektr maydonlarida gazlarda o'z-o'zidan tushirishning maxsus shakli paydo bo'ladi. toj zaryadsizlanishi.
Elektr yoyini tushirish U 1802 yilda rus olimi V.V.Petrov tomonidan kashf qilingan. 40-50 V kuchlanishda ikkita elektrod elektrodlari o'zaro aloqa qilganda, ba'zi joylarda katta elektr qarshilikka ega kichik qismlar paydo bo'ladi. Ushbu joylar juda issiq, elektronlar chiqaradi, ular elektrodlar orasidagi atomlar va molekulalarni ionlashtiradi. Arkdagi elektr tokining tashuvchilari musbat zaryadlangan ionlar va elektronlardir.
Kamaytirilgan bosim ostida yuzaga keladigan zaryad deyiladi yaltiroq tushirish. Bosimning pasayishi bilan elektronning o'rtacha erkin yo'li ko'payadi va to'qnashuvlar orasidagi vaqt ichida u pastroq intensivlik bilan elektr maydonida ionlash uchun etarli energiya oladi. Bo'shatish elektron ion ko'chkisi bilan amalga oshiriladi.
Oddiy sharoitlarda gazlar neytral atomlardan yoki molekulalardan iborat; gazlarda bepul zaryadlar deyarli yo'q. Shuning uchun gazlar dielektriklar - elektr toki ular orqali o'tmaydi.
Biz "deyarli yo'q" deb aytdik, chunki aslida har doim gazlarda, xususan, havoda ma'lum miqdorda bepul zaryadlangan zarralar mavjud. Ular er qobig'ini tashkil etuvchi radioaktiv moddalarning nurlanishining ionlashtiruvchi ta'siri, quyoshdan keladigan ultrabinafsha va rentgen nurlari, shuningdek kosmik nurlar - Yer atmosferasiga kosmosdan kirib kelayotgan yuqori energiyali zarralar oqimlari natijasida paydo bo'ladi. Keyinchalik, biz ushbu haqiqatga qaytamiz va uning ahamiyatini muhokama qilamiz, ammo hozircha biz shuni ta'kidlaymizki, odatdagi sharoitlarda "tabiiy" miqdordagi bepul zaryadlar natijasida hosil bo'lgan gazlarning o'tkazuvchanligi ahamiyatsiz va bunga e'tibor bermaslik mumkin.
Elektr zanjiridagi kalitlarning harakati havo bo'shlig'ining izolyatsion xususiyatlariga asoslanadi (1-rasm). Masalan, yorug'lik tugmachasidagi kichik havo bo'shlig'i xonangizdagi elektr zanjirini ochish uchun etarli.
Shakl 1. Kalit
Shu bilan birga, gaz bo'shlig'ida elektr toki paydo bo'lishi uchun sharoit yaratish mumkin. Keling, quyidagi tajribani ko'rib chiqaylik.
Havo kondensatorining plitalarini zaryad qilamiz va ularni sezgir galvanometr bilan bog'laymiz (2-rasm, chapda). Xona haroratida va juda nam bo'lmagan havo sharoitida galvanometr sezilarli oqimni ko'rsatmaydi: bizning havo bo'shligimiz, aytgandek, elektr o'tkazuvchisi emas
Foydalanigan adabiyotlar
A.G’.G’aniev, A.K. Avliyoqulov, G.A. Almardonova “Fizika” I –qism 238-243 betlar
X.Axmedov, M.Doniyev,Z.Husanov.Fizikadan ma’ruza matni 2018 yil
Bahodirxonov M.S., Zaynobidinov S.Z., Madaminov X.M. Elektron texnikasi moddalari. - T.: “Yangi nashr”, 2016. - 352 b.
Тeшaбoeв А., Зайнабидинов С., Эрматов Ш.А. ^аттик жисм физикаси. - Молия.: Тoшкeнт, 2011. -357 б.
Нормуродов М.Т., Умирзоков Б.Э., Пармонкулов И.П. Элeктрoн TexHrna мaтeриaллaри ва курилмалари тexнoлoгияси.- Т.: MexpaT, 2004.- 364 б.
Пасынков В.В., Сорокин В.С. Maтeриaлы элeктрoннoй тexники.- М.: Высшая школа, 1987.- 367 с.
Ельманов Г.Н., Залужный А.Г., Скрытный В.И., Смирнов Е.А., Яль^в В.Н. Физичeскoe мaтeриaлoвeдeниe. Учeбник для вузов, том 1, Типография издательства “Тровант”, Троицк. 2007. -636 с.
Жданов Г.С. Физика твeрдoгo тeлa. - М.: МГУ, 1961. - 501 с.
Фeдoрoв Г.Б., Якoвлeв Е.И. Meтaллoфизикa рeaкциoнныx мaтeриaлoв. - М.: МИФИ, 1984. - 76 с.
Сeрeбрянникoв С.В. Maтeриaлы.- М.: Высшая школа, 1992.- 94 с
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA
TA’LIM VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI
FIZIKA KAFEDRASI
KURS ISHI
Mavzu:
Do'stlaringiz bilan baham: |
