Mavzu: Fuqarolik huquqida Fuqarolik huquqiy munosabatlar

Fuqarolik huquqlarini himoya qilish tartibi ham umumiy va maxsus 
tartibga
bo`linadi. Fuqarolik huquqlarini himoya qilishning umumiy tartibi sud va 
xo`jalik sudi orqali himoya qilishdan, shuningdek fuqaroni o`z huquqlarini o`zi 
himoya qilishdan iborat bo`ladi. FKning 10-moddasiga asosan buzilgan fuqarolik 
huquqlari protsessual qonunlarda yoki shartnomada belgilab qo`yilganidek, ishlar 
qaysi sudlovga taalluqli bo`lishiga qarab, sud, xo`jalik sudi yoki xolislar sudi 
tomonidan himoya qilinadi. 
Qonunda nazarda tutilgan hollardagina fuqarolik huquqlari ma'muriy tartibda 
himoya qilinadi. Ma'muriy tartibda qabul qilingan qaror ustidan sudga shikoyat 
qilish mumkin (FKning 10-moddasi 2-bandi). 
Shaxsning o`zi tomonidan ham fuqarolik huquqlarini himoya qilishga yo`l 
qo`yiladi. Biroq bunda himoya ma'lum shartlar asosida amalga oshirilmog`i lozim. 
Ular FKning 13-moddasida nazarda tutilgan. Unga asosan shaxsning o`zi 
tomonidan fuqarolik huquqlarini himoya qilish usullari huquqni buzish darajasi 
bilan baravar bo`lishi hamda huquqni buzishga yo`l qo`yish uchun zarur harakatlar 
doirasidan chiqib ketmasligi lozim. Masalan, iste'molchi o`ziga sotilgan nuqsonli 

---

13 
tovarni ushlab qolib, yetkazilgan zarar va neustoyka to`lanmaguncha qaytarib 
bermaslikka haqli bo`ladi
1
. 
Fuqarolik huquqlarini himoya qilishning maxsus tartibi faqat qonun yoki 
boshqa normativ hujjatlarda maxsus ko`rsatma bo`lgan taqdirdagina qo`llanilishi 
mumkin. Himoya qilishning maxsus tartibi quyidagichadir: fuqarolik huquqlarini 
himoya qilish qonunlar bilan belgilangan hollarda va tartibda kasaba uyushma 
tashkilotlari tomonidan ham amalga oshiriladi. 
O`rtoqlik sudlari O`zbekiston Respublikasi “O`rtoqlik sudlari to`g`risida”gi 
nizomda ko`rsatilgan fuqarolik ishlarini ko`rib, hal qiladi. 
Fuqaro va tashkilotlarning sha'ni va qadr-qimmatini himoya qilish sud tartibida 
amalga oshiriladi. Ba'zi hollarda, agar fuqaroning sha'niga dog` tushiradigan va 
qadr-qimmatini pastga uradigan ma'lumotlar shaxsning turar joy yoki ishlash 
joyida birinchi marta sodir etilgan bo`lsa, jabrlangan shaxsning huquqi turar joy 
yoki ishxonasidagi o`rtoqlik sudi tomonidan himoya qilinishi mumkin.