Mavzu: Fuqarolik huquqida Fuqarolik huquqiy munosabatlar

4. korporativ huquqiy munosabatlar 
ham vujudga keldi. Sub'yektlarni yuridik 
shaxs belgilariga ega bo'lgan tashkiliy-huquqiy tuzilmalar 
- 
korporasiyalarda 
a'zoligi (ishtiroki) asosida vujudga keladigan huquqiy munosabatlardir. Bunday 
huquqiy munosabatlar mazmunini korporativ huquq tashkil etadi. 
Korporativ huquqiy munosabatlarning vujudga kelish asoslari turlicha bo'lib, 
ular jumlasiga: 
- ta'sis shartnomasida qatnashish; 
- kooperativga a'zo bo'lib kirish; 
- aksiyalarni sotib olish va sh.k. kiradi. 
Korporativ huquq tufayli korporasiya ishtirokchilari (xo'jalik shirkatlari, 
jamiyatlari, kooperativlar va sh.k. a'zolari) korporasiyani va uning mol-mulkini 
turli shakllarda boshqarishda qatnashadilar. Korporativ huquqlarini amalga oshira 
borib, korporasiya qatnashchilari fuqarolik huquqining mustaqil sub'yekti yuridik 
shaxs hisoblangan ushbu korporativ tuzilma erki-irodasini shakllanishiga ta'sir 
etadi. Bunday vaziyat fuqarolik-huquqiy tartibga solish uchun tipik xol emas, 
chunki umumiy qoidaga ko'ra fuqarolik muomalasida sub'yektlar mustaqil va bir-
biriga bog'liq emas, shu sababli kontragentlar erki-irodasini shakllanishida bevosita 
qatnasha olmaydi. 
Korporativ huquqlarni amalga oshirish bevosita yoxud bavosita bunday huquq 
sohiblari mulkiy manfaatlarini qanoatlantirish maqsadini ko'zda tutadi. Shu sababli 
ham korporativ huquqlarni mulkiy huquqlar jumlasiga mansub deb hisoblash 
mumkin. 
5. Imtiyozli (afzallik) huquqiy munosabatlar.
Fuqarolik huquqiy munosabatlarida muayyan huquq sub'yektiga imtiyoz, 
afzallik beruvchi huquqlar mazmunini o'z ichiga olgan alohida guruhdagi huquqiy 

---

12 
munosabatlar mavjud. Masalan, ulushli mulkda umumiy ulushli mulkdagi ulush 
sotilganda sherik mulkdorlar imtiyozli sotib olish huquqiga ega (FK, 224-modda). 
Yopiq aksiyadorlik jamiyati a'zosi ham o'z aksiyalarini sotganda, boshqa a'zolar 
sotib olishda imtiyozga ega. Garovga oluvchi garov predmeti sotilganda, uning 
qiymati hisobidan o'z talablarini qanoatlantirishda boshqa kreditorlarga nisbatan 
imtiyozga ega. Ushbu huquqlar o'ziga xos bo'lib, fuqarolik-huquqiy munosabatlari 
sub'yektlari tyong huquqligi doirasidan tashqari chiqadi. Shu sababli ham imtiyozli 
huquqiy munosabat faqat qonunda belgilangan asoslar bo'yicha va maxsus 
doiradagi sub'yektlar uchungina vujudga keladi. Imtiyozli huquqlar mustasno 
xarakterga ega bo'lib, faqat vakolatli sub'yektgina undan voz kecha oladi. Imtiyozli 
huquqlarni buzuvchi har qanday yuridik harakatlar o'z o'zidan haqiqiy sanalmaydi.