Mavzu: Fosfor oksidlari, fosfat kislota tuzlari. Fosfat kislota ishlab chiqarish. Mineral o'g'itlar Reja: Fosfor oksidlari

Fosforning vodorod bilan va galogenlar bilan hosil qilgan birikmalari.
Fosfor vodorod bilan PH₃~gazsimon vodorod fosfid, P₂H₄ — suyuq difosfin hosil qiladi.
Gazsimon vodorod fosfid, boshqacha aytganda, fosfin PH₃ Oq fosforni KOH eritmasiga qo'shib qaynatish yo'li bilan yoki kalsiy fosfid Ca₃P₂ ga xlorid kislota ta'sir ettirish yo'li bilan olinadi:
Ca₃P₂ + 6HC1 = 3CaCl₂ + 2PH₃


Gazsimon vodorod fosfid sassiq sarimsoq hidi keladigan rangsiz gaz bo'lib, nihoyatda zaharlidir. Reaksiya davomida gazsimon vodorod fosfid bilan birgalikda ba'zan suyuq vodorod fosfid ham hosil bo'ladi, suyuq vodorod fosfidning bug'i havoda o'z-o'zidan alangalanib ketadi.
Vodorod fosfid yonganda angidrid bilan suv hosil bo'ladi:
2PH₃ + 4O₂=P₂0₅+3H₂O
Vodorod fosfid, xuddi ammiak kabi, galogenid kislotalar bilan birikadi; galogenid kislotalar bilan birikkanda tuzlar, masalan, fosfoniy xlorid PH₄C1 hosil bo'ladi, bu tuzlarda metall rolini fosfoniy deb ataladigan PH₄gruppa o'ynaydi. Fosfoniy tuzlari nihoyatda beqaror birikmalardir, ular suvga tekkanda vodorod galogenid va PH₃ ga ajraladi.
Fosfor barcha galogenlar bilan bevosita birikib, juda ko'p issiqlik chiqaradi. Fosfor birikmalari ichida amaliy ahamiyatga ega bo'lgani, asosan, fosforning xlorli birikmalaridir.
Fosfor (III) xlorid PC1₃ suyuqlantirilgan fosfor ustidan xlor o'tkazilganda hosil bo'ladi. Bu modda 76°C da qaynaydigan suyuqlikdir.
PC1₃ ga suv ta'sir ettirilganda, u batamom gidrolizlanib, vodorod xlorid va fosfit kislota hosil qiladi:
PC1₃ + 3H₂O = H₃PO₃ + 3HC1
Fosfor oksidlari. Fosfor bir necha oksidlar hosil qiladi. Ulardan eng muhimlari P₄O₆ va P₄O₁₀. Ko'pincha ularning formulalari soddalashtirilgan holda P₂O₃ va P,O₅ tarzida yoziladi (oksidlarning indekslari 2 ga bo'lingan).