Mavzu: Fazalar sonini o‘zgartiradigan transformatorlar

Transformator

Transformator - bu o'zgaruvchan tok kuchlanishini o'zgartiradigan qurilma (ko'tariladi yoki kamayadi). Transformator bir nechta sariqlardan (ikki yoki undan ko'p) iborat bo'lib, ular umumiy ferromagnit yadroga o'ralgan. Agar transformator faqat bitta o'rashdan iborat bo'lsa, u avtotransformator deb ataladi. Zamonaviy oqim transformatorlari: novda, zirhli yoki toroidal. Barcha uch turdagi transformatorlar o'xshash xususiyatlarga va ishonchlilikka ega, ammo ishlab chiqarish usulida bir-biridan farq qiladi.

Rodli transformatorlarda o'rash yadroga o'raladi, novda tipidagi transformatorlarda esa o'rash yadroga kiradi. Bar tipidagi transformatorda sariqlar aniq ko'rinadi va yadrodan faqat pastki va yuqori qismlar ko'rinadi. Zirhli transformatorning yadrosi deyarli butun o'rashni yashiradi. Shtrixli transformator sargilari gorizontal ravishda joylashtirilgan, zirhli transformatorda esa bu joy ham vertikal, ham gorizontal bo'lishi mumkin.
Transformatorning turidan qat'i nazar, u quyidagi uchta funktsional qismni o'z ichiga oladi: transformatorning magnit tizimi (magnit zanjir), sariqlar va sovutish tizimi.
Transformatorda asosiy va ikkilamchi sariqlarni ajratish odatiy holdir. Birlamchi o'rashga kuchlanish qo'llaniladi va u ikkilamchidan chiqariladi. Transformatorning harakati Faraday qonuniga (elektromagnit induksiya qonuni) asoslanadi: kontaktlarning zanglashiga olib chegaralangan maydon orqali vaqt o'zgaruvchan magnit oqimi elektromotor kuch hosil qiladi. Buning aksi ham to'g'ri: o'zgaruvchan elektr toki o'zgaruvchan magnit maydonni keltirib chiqaradi.
Transformator ikkita o'rashga ega: asosiy va ikkilamchi. Birlamchi o'rash tashqi manbadan quvvat oladi va kuchlanish ikkilamchi o'rashdan chiqariladi. Birlamchi o'rashning o'zgaruvchan oqimi magnit pallasida o'zgaruvchan magnit maydon hosil qiladi, bu esa o'z navbatida ikkilamchi o'rashda oqim hosil qiladi.
Ko’p fazali transformatorlar

Sanoatda 3 fazali kuchlanishlar tizimi ishlatilsa xam, bir fazali, ikki fazali, olti fazali va ko’p fazali kuchlanishlar tizimi xam ishlatiladi. Bir fazali kuchlanishlar tizimi tortish tarmoqlarida va elektrpechlar xamda qizdiruvchi qurilmalarda keng qo’llaniladi. Ikki fazali kuchlanishlar tizimi avtomatik boshqarish tizimlarida ishlatiladi. Olti fazali kuchlanishlar tizimi to’g’irlovchi qurilmalarda to’g’irlangan tokning pulsatsiyasini kamaytirish maqsadida qo’llaniladi. Uch fazali kuchlanishlar tizimini ikki fazali tizimga aylantiruvchi transformatorlar ikkita bir fazali transformatorlarni 1.20-rasmda ko’rsatilgandek ulash orqali amalga oshirish mumkin. Kiruvchi qismi A, B, C uch fazali tizimli kuchlanishdan ta‘minot oladi.

Katta quvvatli turbogeneratorlarda stator chulg’amidagi parallel shaxobchalardagi tokning qiymatini kamaytirish maqsadida olti fazali chulg’am ishlatiladi. Olti fazali kuchlanishlar tizimini uch fazali kuchlanishlar tizimiga turbogenerator blokida joylashgan transformator yordamida o’zgartiriladi. Uch fazali tizimni olti fazali tizimga o’zgartiruvchi transformatorning elektr sxemasi 1.20-rasmda ko’rsatilgan. Olti fazali tizim uch sterjenli transformatorning ikkilamchi chulg’ami o’rta nuqtasi orqali amalga oshiriladi. Uch sterjenli transformatorda, uch fazali tizimni 12-fazali tizimga o’zgartirishda yulduz va ikki zigzag sxemasi qo’llaniladi. Boshqa turdagi sxemalardan xam foydalanish mumkin. Masalan, olti sterjenli konstruksiyali transformatorni uch fazani olti fazaga o’zgartiruvchi transformator kabi o’rta nuqta orqali 12 fazaga o’zgartirish mumkin 1.21, a- rasm. Fazalar sonini o’zgartiruvchi 41 transformatorlar, oddiy transformatorlar kabi energiyani birlamchi chulg’amdan ikkilamchi chulg’amga uzatadi. Shuning uchun fazalar sonini o’zgartiruvchi transformatorlar, uch fazali kuchlanishni ko’p fazaga yoki ko’p fazali kuchlanishni uch fazali tizimga aylantirishi mumkin.