Мавзу: Фан ва илмий тадқиқот моҳияти ва асосий тушунчалари

Билиш (познания) назариясида тадқиқотнинг икки даражаси кўрсатилади: назарий ва эмпирик

Билиш (познания) назариясида тадқиқотнинг икки даражаси кўрсатилади: назарий ва эмпирик

Тадқиқотнинг назарий сатҳи – билишнинг мантиқий методларига кўпроқ суяниши билан характерланади.

Бу даражада олинган фактлар мантиқий тушунчалар, ақлий хулосалар, қонунлар ва фикрлашнинг бошқа шакллари ёрдамида тадқиқ этилади ва ишланади.

Эмпирик (грекча тажриба) сатҳда – сезги органлари ёрдамида билиш (эмперия) мавжуд бўлиши мумкин, лекин у бўйсунган хисоблади.

Назарий билишнинг структур компонентлари бўлиб муаммо, гипотеза ва назария ҳисобланади.

Назарий билишнинг структур компонентлари бўлиб муаммо, гипотеза ва назария ҳисобланади.

Муаммо – бу ечим усули номаълум ёки тўлиқ маълум бўлмаган мураккаб назарий ёки амалий масала. Муаммоларни ривожланмаган (муаммо олди) ва ривожланганларга фарқланади.

Ривожланмаганлар қуйидагилар билан харакатерланади:

Ривожланмаганлар қуйидагилар билан харакатерланади:

- маълум назария, концепция базасида хосил бўлади;

- масалани қийинлиги, ностандартлиги;

- билишда юзага келадиган қарама – қаршиликларни бартараф этишга йўналтирилган ечим;

- муаммони ечиш йўллари номаълум.

• Илм-фан – жамиятнинг муҳим қисми, инсон фаолияти соҳаси, унинг функцияси бўлиб бутун борлиқ ҳақидаги объектив маълумотларни ишлаб чиқиш ва назарий тизимлаштириш ҳисобланади. Илм-фан – шунингдек, янги билимларни олишга йўналтирилган, дунёни ўзгартиришга, инсон, жамият, цивилизациясини бойитувчи фаолият ҳисобланади.

Илм-фанни тушунишнинг учта асосий жиҳатини ажратиш кабул килинган: фан фаолият каби, илмий билимлар тизими каби ва ижтимоий институт каби. Фанни фаолият каби кўриб чиқишда, унинг ўзига хос характерига алоҳида урғу бериш керак. Илмий билим олиш илмий фаолиятнинг асосий мақсади ҳисобланади.