Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Abu Mansur Moturidiy,
Abulmu’in Nasafiy
va
Bur-honiddin Marg‘inoniy
kabi allomalar musulmonlar
orasidagi g‘oyaviy tarafkashlikka barham berish, islom dinining «ahli sunna val
jamoa» yo‘li bar-qaror bo‘lib qolishiga katta hissa qo‘shdilar. Buyuk islom ulamolari
bilan bir qatorda Markaziy Osiyo hukmdorlari ham bu yo‘lda kurashdilar. X asr
o‘rtalarida islom dunyosida shia yo‘nalishi (SHimoliy Afrika, Misr, Suriya, Hijozda –
fotimiylar, YAmanda – zaydiylar va hatto, abbosiylar poytaxti Bag‘dodda –
buvayhiylar) ustunlikka erishgan bir paytda Markaziy Osiyoda tohiriy, g‘aznaviy va
qoraxoniy hokimlari
«ahli sunna val-jamoa»
aqidasini qat’iyat bilan himoya qildilar.
Xususan, o‘z davrining ramzi bo‘lgan
Amir Temur
e’tiqod va ma’naviyatning
katta ahamiyatini to‘g‘ri idrok etgan.
SHarafiddin Ali YAzdiy
Sohibqironni haqli
ravishda e’tiqodi komil inson sifatida ta’riflaydi. Eng muhimi, Amir Temur
«ahli
sunna val-jamoa»
e’tiqodiga sodiq, diniy aqidaparastlikka qat’iy qarshi bo‘lgan,
islom dinini mutaassiblikdan xoli, erkin tushungan. Uning komil e’tiqodi boshqa
dinlarni rad etish hisobiga bo‘lmagan va shu jihatdan ham, u nafaqat o‘z asri, balki
hozirgi zamon kishisi uchun ham namunadir.
Mustaqillik tufayli o‘zligimizni anglash, ma’naviy qadriyatlarimizni tiklash
jarayoni kechayotgan hozirgi paytda umuman dinga va ayniqsa, ota-bobolarimiz dini
bo‘lib kelgan islomga munosabat tubdan o‘zgardi. Bu sohadagi yutuqlarni sanab
o‘tirishga hojat yo‘q. Ularni ko‘rmaslik mumkin emas, ko‘rolmaslik mumkindir,
balki. Ammo masalaning boshqa tomoniga e’tiborni jalb qilish muhim. Siyosiy
mustaqillikka erishgan barcha yosh davlatlarda yuz bergani kabi mamlakatimizda
ham ta’lim yo‘nalishi mazmun-mohiyatining o‘zgarishi, davlat tili, an’analar, milliy
madaniyatga e’tiborning ortishi, bularning hammasi, diniy omil ahamiyatiga
davlatning munosabatini ko‘rsatadi.
Mustaqillik yillarida kutilmagan voqealarga ham duch kelindi. Xalqaro
terrorizm bilan uyushib ketgan diniy ekstremizm endilikda umumbashariy

---

muammoga aylandi. Uning echimi bir mamlakatning qo‘lida emas, balki xalqaro
miqyosdagi sa’y-harakatlarni talab qiladi. 
Ana shunday murakkab vaziyatda ham, O‘zbekiston hukumati diniy
bag‘rikenglik siyosatini olib bormoqda. Respublikada islom bilan bir qatorda boshqa
konfessiyalar ham emin-erkin faoliyat ko‘rsatmoqda. Fuqarolarga millati, irqi,
dinidan qat’i nazar, teng huquqlar qonun orqali kafolatlangan. Buni diyorimizga
ochiq qalb bilan kelayotgan har bir mehmon o‘z ko‘zi bilan ko‘rmoqda va e’tirof
etmoqda.
Uzoq vaqt davom etgan mafkuraviy tazyiqqa qaramay, O‘zbekiston xalqi
avloddan avlodga o‘tib kelgan tarixiy qadriyatlari va o‘ziga xos an’analarini saqlab
qolishga muvaffaq bo‘ldi. Buyuk istiqlol esa ularning har tomonlama rivoji uchun
keng imkoniyatlar ochib berdi.
Eng avvalo, asrlar davomida umummilliy qadriyat darajasiga ko‘tarilgan diniy
bayramlar – Ramazon va Qurbon hayitlarining O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
farmonlari (№ 193, 11.04.1991 y.; № 221, 20.06.1991 y.) bilan dam olish kuni deb
e’lon qilingani va ular ommaviy ravishda, emin-erkin nishonlana boshlanganini
ta’kidlash zarur.
Din sohasida olamshumul ahamiyat kasb etgan ulamolarning merosini
o‘rganish, ajdodlarimiz tomonidan ko‘p asrlar mobaynida yaratib kelingan g‘oyat
ulkan, bebaho ma’naviy va madaniy merosni tiklash davlat siyosati darajasiga
ko‘tarilgani nihoyatda muhim vazifa bo‘lib qoldi.
Ijtimoiy hayotni isloh qilish va yangilash jarayonida ma’naviy qadriyatlarning
qudratli qatlamlari ham ochildi. Bunda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
sohaga oid qator farmon, qaror va farmoyishlari qabul qilinishi muhim ahamiyat kasb
etdi.
Imom Buxoriy, Bahouddin Naqshband, Najmiddin Kubro, Imom Termiziy,
Imom Moturidiy, Bur-honiddin Marg‘inoniy, Abdulxoliq o‘ijduvoniy, Xoja Ahror
Valiy kabi mutafakkirlarimizning yubileylari o‘tkazildi. Ulkan va boy
madaniyatimizning uzviy qismi bo‘lmish islom nazariyasi, tarixi, falsafasi,
huquqshunosligi, madaniyati va axloqi masalalarini chuqur o‘rganish ilmiy
tadqiqotlarda markaziy o‘rin egallay boshladi.
Qur’oni karim ma’nolarining tarjima va tafsiri, musulmon olamida
«muhaddislar sultoni»
deya ulkan shuhrat qozongan