Mavzu: elektronlarning radiatsion tormozlanishi

XULOSA ……………………………………………........................... 26

ADABIYOTLAR RO`YXATI……………………………………....... 28

KIRISH

Qattiq jismlar va ular asosida tayyorlanayotgan asboblar va qurilmalar xalq xo`jaligida va turmushda keng qo`llanilmoqda. Hozirgi energiya tanqisligi davrida

quyosh energiyasini elektr energiyasiga aylantirishda ishlatiladigan yarim o`tkazgichli kremniy elementlarining foydali ish koefitsientini oshirish dolzarb

masala bo`lib qolmoqda. Yarim o`tkazgichli elementlarning elektrofizik, mexanik va shunga o`xshash xususiyatlari kata energiyali zarralar (proton, neytron, elektron va h.k) ta’sirida o`zgaradi. Bu o`zgarishlarni fundamental fizik asoslari to`la – to`kis yechilmagani sababli, qattiq jismlardan tayyorlangan asboblarni xususiyatlarini nurlanish ta’sirida o`zgarishini oldindan bashorat qilish muammoligicha qolmoqda.Qattiq jismlarda radiatsion fizikaviy jarayonlarni o`rganishda quyidagilarga e’tibor beriladi.

1) Qattiq jismlarning tuzilishiga,muhim xossalari va ularning turlariga;

2) Qattiq jismlarning nuqsonlariga;

3) Yuqori energiyali zarralar bilan bombardimon qilinishi natijasida qattiq

jismlarda vujudga keladigan fizikaviy jarayonlarga;

Bizning ushbu malakaviy bitiruv ishimizda yarim o`tkazgichli kremniy

elementining elektrofizik xossalariga elektronlarning ta’siri o`rganilgan.

Ma'lumki ko`p yarimo`tkazgich asboblar ionlashtiruvchi nurlar ta'sirida ishlaydi. Bunday asboblarga nurlanish detektorlari, atmosfera yuqori qismida tadqiqotlar olib boruvchi qurilmalarda ishlovchi yarimo`tkazgich asboblar kiradi. Ionlashtiruvchi nurlar mavjud sharoitda ishlovchi qurilmalar vaqt o`tishi bilan hosil bo`luvchi nuqsonlar hisobiga ishi va xossalarini o`zgartirishi mumkin. Masalan, rekombinatsiya va tok tashuvchilarni tutish markazlari hosil bo`lishi

oqibatida. Bunday qurilmalar xossalarini barqaror saqlash, o’zgaruvchi nuqsonlar tabiatini o`rganish va ularni konsentratsiya va parametrlarini boshqarish hozirda elektronika sohasining muhim vazifalaridan biridir.Yarimo`tkazgich qurilmalar ichida kremniy monokristalidan tayyorlanganlari elektrotexnika asboblari ichida ko`p qismini tashkil qiladi. Shuning uchun kremniy monokristalini elektronlar bilan nurlantirilganda hosil bo`lgan nuqsonlar tarkibini o`rganish va ular tegishli parametrlarini aniqlash ushbu ishning maqsadi qilib olingan.