Mavzu: elektron taxeometrlar bilan plan olish reja: Kirish I. Bob geodezik ishlarda elektron taxeometrlarning o`rni

Xatoliklarning taqsimot funksiyasi 1.3.1-jadval

Xatoliklarning turlari	Ehtimoliy xatoliklar taqsimot h (x)	Taqsimot egrisining ko‘rinishi
Shovqinlar, temperatura fluktatsiyasi, nurlatgichning titrashi tufayli yuzaga keladigan xatoliklar.	Normal taqsimot		3	0,997
Nishonga to‘g‘irlash va sanoq olish, ishqalanish, kvantlanish xatoliklari.	Tekis taqsimot			1
Ta’minot chastotasida sinusoidal to‘g‘irlash ekssentrisitet va boshqa tufayli sodir bo‘ladigan xatoliklar.	Arksinusoidal taqsimot		1,41	1
Gisterezis tufayli sodir bo‘ladigan xatoliklar.	Diskret taqsimot		-	1

Xatoliklarni maksimal ta’sirida aniqlikni hisoblash
«Maksimum-minimum» bo‘yicha hisoblash tartibi, o‘lchanuvchi oxirgi miq-dorni ayrim tashkil etuvchi miqdorlarini bog‘lovchi funksiyaning ko‘rinishiga bog‘-liqdir. Murakkab funksional bog‘liqlikda Teylor qatoriga yoyishdan foydalaniladi.
Bunda, agar
U = f(x, y, z, ….., w),
bu erda x, y, z, ....., w -o‘lchanuvchi tashkil etuvchi miqdorlar,
unda natijalovchi chekli xatolik quyidagi formula yordamida hisoblanadi,
u=_{ } x+_{ } y+ _{ } z_{+…+  } w,
bunda u, x, y, z, w - xatoliklar
_{ }, _{ }, _{ }, - argumentning aniqlangan qiymatlardagi xususiy xosilalari.

II.BOB TRIMBLE M3 ELEKTRON TAXEOMETRIDAN FOYDALANIB YIRIK MASSHTABLI S`YOMKALARNI BAJARISH
2.1 Trimble M3 elektron taxeometri va uning texnik tasnifi
Hozirgi paytda ishlab chiqarilayotgan elektron taxeometrlar o‘lchash, hisob-lash majmuasidan iborat bo‘lib, unga ixcham masofa o‘lchash elektron dalnomeri, gorizantal va vertikal burchaklarni o‘lchab, natijasini ekran(monitor)ga chiqarib va birdaniga xotiraga yozib qayd qiluvchi elektron moslama, hamda natijalarni dast-labki ishlab chiqish uchun kichik kompyuterlar kiradi.
Elektron taxeometrlar eng ommaviy bo‘lib, bugungi kunda ko‘p chet el firma-lar tomonidan ishlab chiqarilmoqda va ular sistemali hamda kundalik s’yomkalarda ishlatiladigan asboblarga bo‘linadi va bir-biridan aniqligi, imkoniyatlari hamda avtomatlashtirilgan darajasiga qarab farq qiladi.
Bugungi kunda elektron taxeometrlar ma’lum aniqlik diapazonini qamrab ola-digan bir avlod asboblarining seriyali qilib chiqarilmoqda. Har bir seriyada ko‘rsa-tilgan diapazon doirasida aniqligi, avtomatlashtirish darajasi va ko‘shimcha funk-siyalarning har xil to‘plami bo‘yicha farqlanadigan bir necha modifikatsiyasi bo‘l-adi.
Shuningdek elektronli taxeometriya quyidagi masalalarni hal etishga imkon beradi:
1. Poligonometriya metodida geodezik tarmoqni zichlash;
2. Trilateratsiyada tomonlarni o‘lchash;
3. Planli-balandlik asosni kurish;
4. Aerosuratlarni bog‘lash;
5. Joyning yirik masshtabli topografik s’yomkasini bajarish;
6. Injenerlik-geodezik qidiruvlardagi geodezik ishlar;
7. Bino va injenerlik inshootlarni qurishda montajlash ishlarni geodezik ta’mi-noti;
8. Kadastr s’yomkasi va yer uchastkalari chegaralarini o‘rnatish va boshqalar.
Keyingi yillarda Trimble (AQSH) firmasi tomonidan Trimble M3 DR (2.1.1-rasm) elektron taxeometri ishlab chiqarilmoqda.U asosan topografik, kadastr va qu-
rilish s’yomkalarini bajarishga mo‘ljallangan bo‘lib, o‘lchash uchun imkoni bo‘l-magan nishon(nuqta)largacha o‘lchashlarni bajarishda katta universallikka ega bo‘li-shiga, hamda o‘lchashlarni qaytargichsiz amalga oshirishga imkon beradi.
Bu asbob quyidagi masalalarni hal etishiga qaratilgan:
 Taxeometrik yo‘llarni o‘tkazish;
 Geodezik asoslarni qurish va tarmoqlarni rivojlantirish;
 Topografik, kadastr va qurilishdagi s’yomkalarni bajarish;
 Yerlarni ajratish (yer uchastkalari chegaralarini o‘rnatish);
 Yer uchastkalari chegaralarini joyga ko‘chirish;
 Rejalash ishlari.