Mavzu: Elektr maydon kuchlanganligi. Potensiallar ayirmasi. Kuchlanish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
Buxoro viloyat o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi boshqarmasi
Buxoro Yuridik va maishiy xizmat Kolleji

“Fizika ” fanidan

Ma’ruza matni

Mavzu: Elektr maydon kuchlanganligi. Potensiallar ayirmasi. Kuchlanish.

O’qituvchi: Bakayeva.M.I.

Mvzu: Elektr maydon kuchlanganligi. Potensiallar ayirmasi. Kuchlanish.

Reja

1. Elektrostatik maydon.

2. Elektrostatik maydon kuchlanganligi.

3. Potensial. Potensiallar farqi


Elektrostatik maydon. Agar elektr zaryadi yaqiniga boshqa zaryad keltirilsa, unga Kulon kuchi ta'sir qiladi (rasm). Demak, zaryad atrofida maydon mavjud ekan. Bu maydonga elektr may­don deyiladi. Agar zaryad harakatsiz bo'lsa, maydonga elektrostatik maydon deyiladi.


Elektrostatik maydon vaqt o'tishi bilan o'zgarmaydi va uni faqat elektr zaryadi vujudga keltiradi. Elektr may­don ham materiyaning maxsus ko'rinishlaridan bin bo'lib, u elektr zaryadiga bog'langan va zaryadlarning bir-biriga o'zaro ta'sirini uzatadi. Rasmda Q zaryad hosil qilgan maydonga Q_s zaryad kiritilgan hoi ko'rsatilgan. Bu yerda Q_s zaryad sinash zaryadi vazifasini o'taydi. Odatda sinash zaryadi sifatida musbat zaryad olinadi. Shu bilan birga sinash zaryadining maydoni juda kichik va u o'rganilayotgan maydonni buzolmaydi deb hisoblanadi. Q zaryadning maydoniga kiritil­gan Qs sinash zaryadiga kuch ta'sir qiladi.

(1)

Elektrostatik maydon kuchlanganligi. (1) ifodadan ko'rinib turibdiki, F /Q_s nisbat sinash zaryadining qiymatiga bog'liq bo'lmay maydonning u turgan nuqtasini xarakterlovchi kattalik bo'ladi. Bu kattalik kuchlanganlik deyilib, u elektrostatik maydonning kuch xarakteristikasidir.

Elektrostatik maydonning shu nuqtasining kuchlanganligi deb, unda joylashtirilgan birlik musbat zaryadga ta'sir etuvchi kuch bilan aniqlanadigan kattalikka aytiladi:

(2) (1) va (2) lar asosida bo'shliqdagi nuqtaviy zaryad elektrostatik maydon kuchlanganligini topamiz:




bu yerda E vektor kattalik bo'lib, uning yo'nalishi maydonga kiritil­gan musbat zaryadga ta'sir etuvchi kuch yo'nalishi bilan mos keladi .Agar maydonni musbat zaryad hosil Ё tashqariga (sinash zaryadini itarish tomonga), agar maydonni manfiy zaryad hosil qilsa, Ё zaryad tomonga (sinash zaryadini tortish tomonga) yo'nalgan bo'ladi. Rasmda musbat va manfiy zaryadlarning A nuqtada hosil qilgan aydon kuchlanganliklari ko'rsatilgan.