Mavzu: ehm da masalalar yechishning asosiy bosqichlari

Yechish. Aylananing uzunligini hisoblash formulasini esga olamiz: L=2nR. Paskalda u L := 2*pi*R; ko’rinishda yoziladi. Dasturda ikkita o’zgaruvchi qatnashadi: R va L. Masala shartiga ko’ra, R=9, ya'ni, butun son. Shu sababli, R o’zgaruvchi turini Integer deb olamiz. Aylananing uzunligi L esa ko’paytmada n qatnashgani uchun, albatta haqiqiy (Real) turli bo’ladi. Aytilganlarni hisobga olib, quyidagi dasturni tuzamiz:
Program aylana uzunligi;
Var r: Integer ;
l:Real;
Begin
r:=9;
l := 2*pi*R;
WriteLn ('L= ', l, ' birlik ' ) ;
End.
Dasturda L — real turli bo’lgani uchun natija eksponensial ko’rinishda chiqadi. Demak, radiusi 9 birlik bo’lgan aylananing uzunligi taxminan 56,55 birlikka teng ekan.
Bu dastur yordamida ixtiyoriy radiusli aylananing uzunligini hisoblash mumkin. Bunda dasturga har safar o’zgartirish kiritmaslik uchun R ning qiymatini muloqot usulida kiritish maqsadga muvofiq.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar.
1. Chiziqli dastur deganda nimani tushunasiz?
2. Qanday operatorlardan foydalanib muloqat dasturlari tuzish mumkin ?
3. Ekrandagi natijani ko’rish uchun qaysi klavishlar bosiladi?
Amaliy ishlar uchun topshiriqlar
Mashqlar.
1. Uchburchakning tomonlari a, b va ular orasidagi burchak a berilgan. Uchburchakning yuzini hisoblash dasturini tuzing.
2. Quyida berilgan shakllarning shtrixlangan sohalarini yuzalarini hisoblash dasturini tuzing.

3. Boshlang’ich tezligi v₀ bo’lib, a tezlanish bilan tekis harakat qilayotgan moddiy nuqtaning t vaqt ichida bosib o’tadigan yo’lini aniqlash dasturini tuzing,
4. Yer sirtiga nisbatan a burchak ostida v₀ boshlang’ich tezlik bilan otilgan jismning uchish masofasini aniqlash dasturini tuzing.
5. Tashqi chizilgan aylananing radiusi R bo’lgan n tomonli muntazam ko’pburchakning tomonini hisoblash dasturini tuzing.
6. Uzunligi 1 m bo’lgan matematik mayatnikning tebranish davrini hisoblash dasturini tuzing.
7. Erkin tushayotgan jismning t vaqt ichida bosib o’tgan yo’lini hisoblash dasturini tuzing.