Мавзу. «Диншунослик фанининг предмети, мақсади ва вазифалари»

Жабарийлар – VII аср охири VIII аср бошларида ислом илоҳиётида пайдо бўлган илк оқимлардан бир ҳисобланади. Жабарийлар Худо инсон тақдирини мутлақ олдиндан белгилаб қўйган, хеч қандай ирода ва фаолият эркинлиги йўқ, булар фақат Худода мавжуд, инсон эса, ана шу фаолиятни ўзлаштириб олиш имкониятигагина эга деган таълимотни илгари сурган. Умавийлар ҳокимиятни бошқарган вақтларида жабарийларни қўллаб-қувватлаганлар, уларга қаршиларни таъқиб остига олганлар.

• Жабарийлар – VII аср охири VIII аср бошларида ислом илоҳиётида пайдо бўлган илк оқимлардан бир ҳисобланади. Жабарийлар Худо инсон тақдирини мутлақ олдиндан белгилаб қўйган, хеч қандай ирода ва фаолият эркинлиги йўқ, булар фақат Худода мавжуд, инсон эса, ана шу фаолиятни ўзлаштириб олиш имкониятигагина эга деган таълимотни илгари сурган. Умавийлар ҳокимиятни бошқарган вақтларида жабарийларни қўллаб-қувватлаганлар, уларга қаршиларни таъқиб остига олганлар.

Қадарийлар – инсон ўз хатти-ҳараккати, тақдирининг ҳукмдори, деб талқин қилганлар. Бу илк илоҳиёт оқимларидан биридир. Бу йўналиш тақдир ва ирода эркинлиги масаласида ўзига хос таълимотни илгари суради. Яъни жабарийлар таълимотига қарши равишда инсон ўз ҳатти-ҳаракатининг яратувчиси, деб тушунтиради. Улар одиллик Худонинг асосий сифатларидан бири, деган фикрга бориб, гуноҳни у олдиндан белгилаб қўйган бўлиши мумкин эмас, Худодан фақат адолатли ишни кутиш мумкин, гуноҳ ишлар эса, инсон фаолияти билан боғлиқ, демак, инсон ирода ва фаолият эркинлигига эга, шунинг учун у гуноҳ қилади, дейдилар.

• Қадарийлар – инсон ўз хатти-ҳараккати, тақдирининг ҳукмдори, деб талқин қилганлар. Бу илк илоҳиёт оқимларидан биридир. Бу йўналиш тақдир ва ирода эркинлиги масаласида ўзига хос таълимотни илгари суради. Яъни жабарийлар таълимотига қарши равишда инсон ўз ҳатти-ҳаракатининг яратувчиси, деб тушунтиради. Улар одиллик Худонинг асосий сифатларидан бири, деган фикрга бориб, гуноҳни у олдиндан белгилаб қўйган бўлиши мумкин эмас, Худодан фақат адолатли ишни кутиш мумкин, гуноҳ ишлар эса, инсон фаолияти билан боғлиқ, демак, инсон ирода ва фаолият эркинлигига эга, шунинг учун у гуноҳ қилади, дейдилар.