Мавзу. «Диншунослик фанининг предмети, мақсади ва вазифалари»

Арабистон ярим оролида исломнинг вужудга келиши арафасида яҳудийлик, христианлик, ҳаттоки зардуштийлик ва монизм таълимотлари бу минтақаларда кенг тарқалгани ҳақида ёзма маълумотлар мавжуд. Мазкур динларга эътиқод қилувчи қабилалар билан араб қабилаларининг алоқалари мавжуд бўлиб, бир-бирларига таъсири сезиларли даражада бўлган. Жумладан, меҳнат фаолиятида, савдо-сотиқ ишларида, ҳаттоки урф-одат, турмуш тарзи, маънавиятининг ривожланишида ўз ифодасини топган.

• Арабистон ярим оролида исломнинг вужудга келиши арафасида яҳудийлик, христианлик, ҳаттоки зардуштийлик ва монизм таълимотлари бу минтақаларда кенг тарқалгани ҳақида ёзма маълумотлар мавжуд. Мазкур динларга эътиқод қилувчи қабилалар билан араб қабилаларининг алоқалари мавжуд бўлиб, бир-бирларига таъсири сезиларли даражада бўлган. Жумладан, меҳнат фаолиятида, савдо-сотиқ ишларида, ҳаттоки урф-одат, турмуш тарзи, маънавиятининг ривожланишида ўз ифодасини топган.
• Арабларнинг исломдан олдинги маънавияти уларнинг яшаш шароити, меҳнат фаолияти, руҳияти, дунёқарашининг шаклланиши эса мавжуд полетеистик (кўпхудолик) динлари таъсирида бўлган. Шу нарса аёнки, яхудийлик ва христианликда политеизмдан монотеизмга ўтиш исломдан олдин вужудга келган. Исломда эса бу жараён VI асрнинг ва VII асрнинг бошларида қарор топди.
• Ислом ва бошқа жаҳон динларининг полотеизмдан монотеизмга ўтиш тарихи бу жараённинг муайян эволюцияси даври ўтиши натижасида юзага келишини кўрсатади. Араб халқларининг маънавияти ўша даврдаги турмуш тарзи, диний эътиқодлари доирасида шаклланган ва ривожланган. Ислом динининг вужудга келиши билан уларнинг маънавияти, ҳаёт тарзи ва қарашларида секин-аста туб ўзгаришлар содир бўлишига олиб келган.

Бир сўз билан айтганда, ислом дини Арабистон ярим оролидаги вазиятни эътиборга олиб исломдан олдинги даврни Жоҳилия даври деб атади. Бу сўз араб тилида “Жоҳиллик”, “Билмаслик”, “Нодонлик” маъноларини англатади. Чунки бу даврда араблар орасида ал-васанийя – яъни кўпхудолик ҳукм суриб, улар яккахудоликдан бехабар эдилар. Бундан ташқари халқ орасида қизларини тириклайин кўмиш, майхўрлик ва бошқа бир қатор ахлоқий бузуқликлар кенг ёйилган бўлиб, ислом дини бундай одатларга чек қўйди. Араблар орасида кўпхудолик шу даражада авж олган эдики, хатто ҳар бир қабила ва ҳар бир оиланинг ўз худоси бўлган. Шунинг учун ҳам исломдан олдин Каъбани ичида 360 та бут ва санамлар бўлган. Кейинчалик муҳаммад пайғамбар Маккани фатҳ қилгач, буларни синдириб ташлашни буюрган.

• Бир сўз билан айтганда, ислом дини Арабистон ярим оролидаги вазиятни эътиборга олиб исломдан олдинги даврни Жоҳилия даври деб атади. Бу сўз араб тилида “Жоҳиллик”, “Билмаслик”, “Нодонлик” маъноларини англатади. Чунки бу даврда араблар орасида ал-васанийя – яъни кўпхудолик ҳукм суриб, улар яккахудоликдан бехабар эдилар. Бундан ташқари халқ орасида қизларини тириклайин кўмиш, майхўрлик ва бошқа бир қатор ахлоқий бузуқликлар кенг ёйилган бўлиб, ислом дини бундай одатларга чек қўйди. Араблар орасида кўпхудолик шу даражада авж олган эдики, хатто ҳар бир қабила ва ҳар бир оиланинг ўз худоси бўлган. Шунинг учун ҳам исломдан олдин Каъбани ичида 360 та бут ва санамлар бўлган. Кейинчалик муҳаммад пайғамбар Маккани фатҳ қилгач, буларни синдириб ташлашни буюрган.