Mavzu: dasturlashning elementar tushunchalari

double radius=1.0; //radius o`zgaruvchiga 1.0 qiymat berilyapti
int x = 5 * (3 / 2); // ifoda qiymati x ga ta’minlanyapti
x = y + 1; // y va 1 ning yig`indisi x ga ta’minlanyapti
area = radius * radius * 3.14159; // yuzani hisoblash
O`zgaruvchini ifoda tarkibida ham qo`llasa bo`ladi. Shuningdek, o`zgaruvchini “=” operatori chetlarida qo`llash mumkin:
x = x + 1;
Bu holatda x ga uning qiymatiga 1 qo`shilgan qiymat ta’minlanadi. Agar x bir qadam oldin hisoblangan bo`lsa, belgilangan qoida bajarilgandan so`ng uning qiymati 2 ga oshadi. Ifoda o`zgaruvchiga qiymat berishi uchun o`zgaruvchi nomi operator belgisidan chap tomonga yozilishi kerak. Shu jumladan, quyidagicha yozish noto`g`ri:
1 = x; // xato
Eslatma. Matematikada x = 2 * x + 1 ifoda tenglama ko`rinishida ishlanadi. C++ da esa x = 2 * x + 1 ifodasi belgilangan ko`rsatma ko`rinishida hisoblanadi va natijani x ga ta’minlaydi.
C++ da belgilangan ko`rsatma “=” operatori chap tomonida joylashgan o`zgaruvchiga qiymat berishda muhim ahamiyatga ega. Bunga sabab, belgilangan ko`rsatmaning belgilangan ifoda deb ham qaralishidadir. Misol uchun quyidagi ko`rsatma to`g`ri:
cout << x = 1;
Bu quyidagi ikki satrga ekvivalent:
x = 1;
cout << x;
Agar qiymat bir nechta o`zgaruvchiga ta’minlanishi kerak bo`lsa, uni quyidagicha yozsa bo`ladi:
i = j = k = 1;
U quyidagiga ekvivalent:
k = 1;
j = k;
i = j;
Nazorat. Quyidagi dastur kodidagi xatoliklarni toping va tuzating:
1 #include
2 using namespace std;
3
4 int main()
5 {
6 int i = j = k = 1;
7
8 return 0;
9 }
2.7. Nomli o`zgarmaslar
Key Point. Nomli o`zgarmas (Named Constant) – o`zgarmas qiymatni ta’minlovchi identifikatordir.
Dastur bajarilishi davomida o`zgaruvchi bir nechta qiymat qabul qilishi mumkin, lekin nomli o`zgarmas yoki oddiy o`zgarmas dastur bajarilishi davomida yagona qiymatni saqaydi va hech qachon o`zgartirmaydi. Bizning YuzaniHisoblash dasturimizda π – konstant. Agar dasturda uni ko`p marta qo`llashga to`g`ri keladigan bo`lsa har joyda 3.14159 raqamlarni teravermasdan, uni π o`zgarmas sifatida belgilab qo`yish mumkin. O`zgarmasni e’lon qilish tartibi quyidagicha: