Mavzu: chizmalarda geometrik yasashlar

5.19-rasm.

5.20-rasm

5.21-rasm

3. 
   Lekalo yordamida chiziladigan egri chiziqlar
   

Lekalo yordamida chiziladigan tekis egri chiziqlarga lekal egriliklar deyiladi. Ularga ellips, parabola, giperbola, aylana evolventasi, Arximed spirali, tsikloida, epitsikloida, gipotsikloida va kosinusoidalar kiradi.

Katta o'qi uzunligi AB kesmaga, kichik o'qining uzunligi CE kesmaga teng bo'lgan ellipsni yasash 5.22-rasmda ko'rsatilgan^{13 14}. O'qlarning o'zaro kesishgan nuqtasi ellips markazidan ^АВ va ^СЕ radiuslar bo'yicha aylanalar o'tkazamiz. Keyin

katta aylanani teng 12 bo'lakka bo'lamiz va markazlar bilan tutashtiramiz unda kichik aylana ham teng 12 bo'lakka bo'linadi. Katta aylana 1,2,3,4,5,6,7,8 nuqtalaridan CE ga nisbatan parallel o'tkazamiz va kichik aylana 1', 2', 3', 4', 5', 6',7', 8' nuqtalardan AB ga nisbatan parallel o'tkazamiz. Chiziqlar o'zaro kesishib I, II,... III (rim raqamlar) nuqtalarni aniqlaymiz. Topilgan nuqtalar lekalo yordamida quyidagicha tutashtiriladi. 3 nuqtadan o'tuvchi qilib lekalo joylashtiriladi. Faqat 2 tasi tutashtiriladi, xuddi shunday keyingi nuqtalar tutashtiriladi.


5.23-rasmda parabola, 5.24-rasm giperbola 5.25-rasmda Arximed spirali, 5.26-rasmda sikloida, 5.27-rasmda epitsikloida²⁶, 5.28-rasmda gipotsikloida, 5.29-rasmda aylana evolventasi va 5.30-rasmda sinusoida va kosinusoidalar ko'rsatilagan.