Мавзу: Чартистлар ҳаракати Чартизм

БИРИНЧИ МИЛЛИЙ ПЕТИЦИЯ
Биринчи миллий петиция Бирмингемда тузилди ва сўнгра лондон ишчилар ассоциацияси томонидан қабул қилинди; 1838 йил 14 май куни чоп этилди. 1839 йил май ойида парлемантга тақдим этилган.
Буюк Британия Бирлашган қироллиги ва Ирландиянинг ҳурматга сазовор кишилари парламентда йиғилиб, қўйидаги холатларни қайд этади.
Биз мамлакатда яшовчи савдогарлар, фабрикантлар ва ишчиларнинг ўз мавқеларини топишларини истаймиз. Иқлим соғломлашиб, бошва тизим ҳам яхшиланиб боради. 23 йил давомида чуқур ислоҳотлар амалга оширилди. Ушбу барча ижобий ислоҳотларга қарамасдан, ҳали ҳам жамиятимиз ва халқимиз кўп азият чекмоқда. Бунинг асосий сабабларини тахлил қилишимиз керак. ¹⁷ Халқ оммаси ва ишчилар бу билан ягона мақсадга эришиш мумкинлиги ва қонунчилик механизми йўлга қўйилишига умид қилишган. Аммо ўзини оқламади. Ислоҳот тўғрисидаги акт ҳокимиятга хукмдор партиялардан бири томонидан топширилди. Халқ яна доимгидек ҳимоясиз қолди.Парламент бунда Конвентнинг қатъий ҳаракат қилмаганлиги ва кучсизлиги туфайли , ярим миллион имзоси беркитиб турсада, петицияни рад қилди. Конвент умумий стачкани амалга ошириши қийин эди.
Мана шундай мағлубиятга учрагач, ҳаракат тўҳтади. Чартистлар намойишга уринганлиги натижасида улардан 450 киши қамоққа олинди. Ф.Фростнинг чартистлар гуруҳини Йорк турмасидан озод этишга қилган уриниши муваффақиятсиз якунланди. Яртизмни таъқиб остига олишди. Чавртистларга қисман ён беришди. Ишчилар алоҳида гуруҳларининг аҳволи язшиланиб, ишсизлик бир оз камайтирилди.
Шундай қилиб, чартистлар ҳаракатининг биринчи даври тугади. Бринчи босқичнинг сиёсий натижаларидан бири чартистлар ҳаракатининг “йўлдош” “ҳамроҳ” лардан қутулганлигида ифодаланди. Майда буржуазия ва реакцион элементлар чартистлар сафидан чиқишдилар. Лоуэтт ва “маънавий кучлар” ҳам шулар қаторидан жой олди.
“Очерки по истории революционного движения” дан. (М.Партиздат, 1933)¹⁸
ЧАРТИЗМ ХУЖЖАТЛАРИ:
ДЖЕЙМС БРОНТЕР О’БРАЙЕН ИШЧИЛАР ҲАРАКАТИНИНГ МАҚСАДИ ТЎҒРИСИДА
...мақсад, мен буни кўринишда деб биламан.